Сондай-ақ ол қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, қазақ даласының ғажайып табиғаты жайында құштарлықпен қалам тербеді.
«Міне, енді мен – дала жігітімін. Басымда жасыл барқытпен қапталған жас қойдың терісінен жасалған тымақ. Аяғымда екші терісінен жұмсақ мәсі, оның сыртында жартылай былғары етік. Бешметтің етегі аяғыма оралып, ертоқымға басылған. Қара кең шекпен бешметті де, ертоқымды да, жартылай жылқыны да жауып тұр. Оң қолымда қамшы, сол қолымда шылбыр. Осы киіммен шұбар атта отырмын. Түрім – қырғыз, сыбыс бойынша араб, сағым қуып келемін».
Пришвин 20 ғасырдың басындағы қазақ жігітінің күнделікті киімін осылай суреттеген. Оқырмандарды әлі күнге дейін қуантып келе жатқан бұл әйгілі "Қара араб" әңгімесін Михаил Михайлович 1909 жылы Қазақстанға сапарынан кейін жазған. Бұл сапар туралы белгілі – Пришвин Семей қаласынан Қарқаралыға дейінгі далаға саяхат жасады. Бірақ, бұл жазушының қазақ даласына жасаған алғашқы сапары емес екенін көп адам біле бермейді.
Михаил Михайлович Пришвин 1873 жылы 23 қаңтарда Липецк облысының қазіргі Елецкий ауданында туған. Оның әкесі – көпес Михаил Пришвиннің қызығушылықтарының бірі аң аулау еді. Пришвиннің өзі әкесінің керемет аңшы болғанын жазды. Өзі де әкесіне еліктеп, аңшылыққа қызықты. Ол гимназияда оқып жүргенде өзінің алғашқы аңшылық саяхатын жасайды: жолдастарымен бірге Азияға аттанады.
Балалар әкелерінің мылтықтарын алып, бірнеше күн саяхаттады. Пришвин жеті жасынан бастап қолдан жасалған садақ, рогатка және қалайы тапаншадан оқ атып ойнаған, ал жергілікті шаруа оған тұзақ құрып, бөдене аулауды үйреткен. Сөйтіп, ол үшін құс аулау балалық шақтың символы болып қалды. Тіпті, қазіргі аңшылардың өзі оның құстар туралы әңгімелеріне тәнті болады.
Қазақстанға екінші сапарында Пришвин әрине, құс аулап, арқар атып қана қоймай, дала өмірін үлкен қызығушылықпен зерттеді. Ол қазақ тіліндегі «Хабар бар» деген тіркесті өмір бойына есте сақтап қалды. Өзін күтіп алған барлық достарына осы сөз тіркесімен жауап қатты.
Ең бастысы – Қазақстанға саяхаты кезінде жазушы өзінің ерекше қайталанбас стилі мен жазу мәнерін қалыптастырды. Дәл осы сапарынан кейін ғана ол нағыз жетілген жазушыға айналды деуге болады. Бұл пікірді алғаш рет Пришвин шығармашылығын зерттеуші және оның отбасының досы Валентина Щербакова айтқан. Бүгінгі таңда жазушының шығармашылығын зерттейтін барлық үздік әдебиеттанушылар осы пікірмен келіседі.
Пришвин стилінің ерекшелігі, ең алдымен, оның табиғатты терең білуінің адамның әлеуметтік-адамгершілік дүниесін ұғынуымен тығыз байланысты болуында.
Сондай-ақ діндар адам ретінде жазушы өз саяхаттарында этнографиялық немесе аңшылық қызығушылығын қанағаттандыруды ғана емес, одан да көп нәрсені көрді. «Неге бұл сапарларды жалпы адамның Жаратушының қолынан шыққандай шынайы жан дүниесін зерттеу деп түсінбеске», – деп келтірді ол.
Пришвиннің ең сүйікті тосты: «Әзілсіз тек ақымақтар ғана өмір сүреді. Олай болса, күлкі үшін алып қояық!». Қазақтардың өмірін сипаттай отырып: «Барлығы әзілді құрметтейді! Барлығы қуана күледі... олар әзілді соншалықты сезінеді... біздің еркектерден де артық түсінеді...».
Жазушы сол кездегі қазақтардың өмірін былай сипатталған: «Бізге арнап жаңа ғана үйленген ұлының ақ киіз үйі тазартылып, дайындалды. Барлық кілемдер мен жастықтарды осында жинаған. Аласа үстел, қаңылтыр сандықтар, боялған төсек, Комиссаржевск театрындағыдай жоғарғы жағында ай, керосин шамы. Дастарханда құрт, ірімшік, сары май, құйрық, айран, қатық, бауырсақ, тостық (қазақ кәуабы!)».
Пришвин Қазақстанда көп аң аулады. Қазір «жасыл» қозғалыстың кейбір идеологтары Пришвинді аңшылықты дәріптеді, жазықсыз жануарларды өлтіруге шақырды, деп сөгеді. Алайда, оның аңшылық туралы жазғандарын оқып көрсеңіз: «Біздің идеалымыз – Мазай ата, ол Некрасовпен бірге бар аңшылық құмарлықпен маңқыларды атып, ал көктемгі су тасқыны кезінде қояндарды құтқарады», деп жазды. Иә, аң аулауды жазушы жан-тәнімен сүйді. Ал 1917 жылғы төңкерістен кейінгі қиын кезеңдерде аң аулау ойын-сауық емес, өмір сүру құралына айналды. Айта кетейік, Пришвин большевиктердің революциясын қабылдаған жоқ.
«Мен үшін аң аулау өзіме қайта оралудың, кейде оны азық қылып, балаларымды жігерлі және қуанышты етіп тәрбиелеудің тәсілі болды. Аңшылық өмірді зерттеу құралына айналды», – деп жазды ол.
Егер Хемингуэй аң аулауды спорт ретінде қарастырса, Пришвин үшін бұл мүлде басқа құбылыс еді: «Біздің жазушылардың аңшылығында шетелдік аңшылармен салыстырғанда, спорт аз болды... Бұқарада бұл табиғатқа деген сүйіспеншілік, барлығына қолжетімді өмір қуанышының поэзиясы тұғын».
Ақын Василий Бочарников «Орман паролі» өлеңінде М. Пришвин туралы былай деп жазды: «Мен мұнда ешкімге артық емес екенімді білемін, қарағайлар мен алаңқай үшін ең жақсы доспын. Егер «Пришвин!» деп өзімнің паролімді айқайласам, орманның бәрі кенеттен дүр сілкінеді!».
