Мұнай нарығы айтарлықтай қалпына келді. Көмірсутектерге әлемдік сұранысты анықтайтын елдерде мұнайды тұтыну 2020 жылғы сәуірдегі көрсеткіштен асып түсті. Енді елдер өндіруді кезең-кезеңімен арттыруға көшті, дейді finreview.info сарапшылары.
Бұл мұнай құнына қалай әсер етеді және мұнай нарығы қандай перспективаларды күтеді?
2020 жылдың соңына қарай әлемдік мұнай нарығындағы көңіл-күй вакцинация, қор нарығын қалпына келтіру, экономиканы қолдау шаралары және бүкіл әлем бойынша іскерлік белсенділіктің өсуі туралы жаңалықтардың арқасында жағымсыз күтулерден оңға ауысты.
Дегенмен, мұнай-газ саласының сарапшылары мұнай нарығын қалпына келтіру перспективаларына сақтықпен қарайды және Brent маркалы мұнай рекордтық төмен бағаларға дейін төмендеген 2020 жылғы оқиғаларды қайталау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
Әлемдік дағдарысқа дейінгі мұнайға деген сұранысқа тек 2022-2023 жылдары ғана оралуға болады
2021 жылғы сәуірде мұнайды әлемдік тұтыну тәулігіне 96,18 млн баррельді құрады, ал жаһандық өндіріс көрсеткіші тәулігіне 94 млн баррельді құрады. Егер сұраныс өндірістен асып кетсе, ОПЕК+ шеңберіндегі келісімдер толығымен орындалса, бұл жағдай шамамен жылдың соңына дейін жалғасады.
Қазір мұнай нарығы айтарлықтай қалпына келді. Көмірсутектерге әлемдік сұранысты анықтайтын елдерде мұнайды тұтыну 2020 жылғы сәуірдегі көрсеткіштен асып түсті. Алайда, 2019 жылдың сәуірімен салыстырғанда өсу тек Қытайда байқалады. АҚШ, ЕО, Жапония сияқты басқа жетекші елдерде тұтынудың орташа төмендеуі 5% – дан 10% – ға дейін болды.
АҚШ–тың Халықаралық энергетикалық агенттігі мен энергетикалық ақпарат басқармасының деректері бойынша 2021 жылдың қорытындысы бойынша мұнайға орташа жылдық сұраныс өткен жылмен салыстырғанда тәулігіне шамамен 5,4-6 млн баррельге артады. Яғни, дағдарысқа дейінгі көрсеткіштерден айырмашылық тәулігіне шамамен 2-3 млн баррельді құрайды, ал нарықты толық қалпына келтіруге 2022-2023 жылдары ғана қол жеткізілетін болады.
Brent анықтамалық бағасының бағасы 65 АҚШ долл. бір баррель үшін жоғары болды
Жыл басынан бері мұнай бағасының митингі наурыздың екінші жартысында американдық облигациялардың кірістілігінің өсуіне байланысты біршама баяулады. Нәтижесінде Brent маркалы мұнайдың бағасы 60-70 АҚШ долл. бір баррель үшін шамасында бекітілді.
Қаңтар айындағы ОПЕК + шешімі бағаларға қолдау көрсетті, оған сәйкес Сауд Арабиясынан қосымша ерікті қысқартулар арқылы қара алтын өндірісі тәулігіне 1 миллион баррельге төмендеді.
Нәтижесінде әлемдік нарықтағы мұнай тапшылығы тәулігіне 2 млн баррельге жетті. Осыған байланысты ОПЕК + елдері өндірісті біртіндеп арттыруға көшті: алдымен мамыр мен маусымда тәулігіне 350 мың баррельге, содан кейін шілде айында тәулігіне 450 мың баррельге.
Әрине, пандемияға байланысты жағдайдың белгісіздігіне байланысты мұнай өндіруді арттыру өте қауіпті. Алайда, ОПЕК + екінші жартыжылдықта әлемдік экономиканы жандандыру процестері жеделдейді, бұл энергияға сұраныстың өсуіне әкелуі керек деп санайды. Осылайша, қазір өндірісті ұлғайту арқылы елдер алға қадам жасайды.
Дегенмен, бағаның өсуі 75 АҚШ долл. барреліне алдағы үш жылда екіталай жоғары
Қазіргі жағдайда мұнай бағасының болжамын сценарий ретінде ғана жасауға болады, өйткені қазіргі уақытта болжау үшін барлық қажетті параметрлер бойынша белгісіздік бірден кездеседі — бұл сұраныс, ұсыныс және қаржы нарықтарының белгісіздігі.
ОПЕК+ мүше елдері АҚШ–тағы тақтатас компанияларын қалпына келтіруге мүмкіндік беретін тым жоғары бағаны ұстап тұруға мүдделі емес деген болжамды ұстап тұр. Сланецті өндірудің толық өзіндік құнының ағымдағы деңгейі 50 АҚШ долл. бір баррель үшінжақын. ОПЕК + осы деңгейге сәйкес нарықты теңестіреді, сектордың пайдасын шектейді және оның тез қалпына келуіне жол бермейді.
Сондықтан алдағы үш жылда мұнай құны шамамен 60-70 АҚШ долл. бір баррель үшін аралығында сақталады.
Енді Қазақстанның мұнай нарығын дамыту перспективаларын қарастырайық.
Мұнайдың ағымдағы бағасы сақталған жағдайда Ұлттық қорға түсетін түсімдер 800 млрд теңгеден асады
2021 жылдың төрт айында Қазақстанда мұнай өндіру көлемі шамамен 24 млн тоннаны құрады. Бұл 11 жылмен салыстырғанда 2020% – ға аз. Ақшалай баламада өнім көлемі 3,7 трлн теңгеге жетті.
ОПЕК + аясында Қазақстанның сәуір айындағы міндеттемелері тәулігіне 1,457 млн баррельді құрады. Мамыр айында бұл көрсеткіш тәулігіне 1,463 млн баррельге дейін ұлғайды, маусым айында ол тәулігіне 1,469 млн баррельге дейін, ал шілдеде тәулігіне 1,475 млн баррельге дейін артады.
Мүмкін ОПЕК+ қолданыстағы келісімді бірнеше рет түзетуі мүмкін. Мұндай стратегиялық шешімдерді бекіту мәмілені сақтауға мүмкіндік береді, бұл нарық үшін ғана емес, сонымен қатар қазақстандық бюджет үшін де пайдалы. Шамамен келісім 2020 жылы бағаның 25 АҚШ долл. 50 АҚШ долл. өсуі есебінен елге 500 млрд теңгеден астам қосымша табыс әкелді. Ағымдағы бағалар 60 АҚШ долл. астам деңгейде сақталған кезде 2021 жылы Қазақстан бюджеттің қажеттілігін жауып қана қоймай, Ұлттық қорға төлемдерді 800 млрд теңгеден астам сомаға ұлғайта алады.
Алайда мұнай-газ саласы қосымша қаржыландыруды қажет етеді
Отандық мұнай өндірісінің өзіндік ерекшеліктері бар, оларды Өндірісті жедел түзету кезінде ескеру қажет. Мысалы, геологиялық және технологиялық жағдайларға байланысты компаниялардың өндіру деңгейінің өзгеруі қолданыстағы Ұңғымаларды тоқтата тұру немесе бұрғылау және күрделі жөндеу бөлігінде инвестициялық бағдарламаларды қайта қарау есебінен жүреді, бұл ұзақ уақытты қажет етеді. Сондықтан қазақстандық компанияларға өндіру көлемін қалпына келтіру бойынша нақты бағдарлар қажет. Оның үстіне ОПЕК + келісімдерінің қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін 2022 жылғы сәуірде Қазақстан мұнай өндіруді жылына 5 млн тоннаға арттыруға тиіс болады, бұл қосымша қаржыландыруды талап етеді.
Алайда, қазір елге инвестициялық түсімдердің төмендеуі байқалады. 2020 жылдың қорытындысы бойынша мұнай-газ саласына тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 47% – ға төмендеп, 6,5 млрд АҚШ долл. жетті. Бұл төмендеу болашақта мұнай нарығының қалпына келу қаупін тудыратыны анық. Сондықтан экономиканың иммунитетін нығайту үшін тауар ағындарымен салыстырғанда капитал қозғалысының ұлғаюына ықпал ететін халықаралық қаржылық интеграция қажет. Қазақстанда мұндай интеграцияның таратушы буыны "Астана" халықаралық қаржы орталығы болып табылады.
Қазіргі уақытта АХҚО қатысушылары 1,6 млрд АҚШ долл. инвестицияны жүзеге асырды. Оның 1,4 млрд АҚШ долл. 2020 және 2021 жылдары тартылды. Әрине, бұл көрсеткіштер қаржы орталығының тиімділігі мен пайдалылығын инвестицияларды тарту және экономика салаларын дамыту платформасы ретінде анықтайды. Тиісінше, АХҚО коронакризис салдарынан кейін ұлттық экономиканы қалпына келтірудегі негізгі қаржылық буынға айналуда.
