Жаңа акциздер 2023 жылға бекітіліп жатыр және қазірдің өзінде бірнеше мәжіліс депутаттарының осы тақырыпты қозғауына себеп болды. Халық қалаулылары темекіге жақындату үшін қыздырылған темекі өнімдеріне салынатын акцизді күрт көтеруді талап етіп жатыр
Блогер Татьяна Фоминова болып жатқан жағдайды «темекі лоббиі» деп атап, жағдайды Кристофер Баклидің аттас әдеби бестселлері бойынша түсірілген «Мұнда темекі шегеді» фильмімен салыстырды.
Әңгіме АҚШ-тағы темекі насихатының нюанстары және темекі компанияларының тіпті жастар арасында темекі тарату әдістері туралы баяндайды.
Қазақстан депутаттары темекі мен қыздырылған темекіге арналған таяқшаға бірдей мөлшерлеме қоюды ұсынып отыр. Қазір бұл үрдіс дифференцияланған. Депутаттардың айтуынша, бюджет миллиондарын жоғалтып, осыдан зардап шегіп отыр. Темекіге салынатын акциз 1000 данаға есептелсе, қыздырылған темекіге акциз килограммына есептеледі. Бұл дұрыс, өйткені қыздырылған темекіде зиян әлдеқайда аз. Бүкіл әлемде салықты осылай қарастырады. Егер үлестер теңестірілген болса, онда таяқтар темекіге қарағанда әлдеқайда қымбат болады. Яғни, зиян әсері төмендетілген қыздырылған темекіге қарағанда адамдарға темекі шегу тиімдірек болады, – деп жазды Татьяна әлеуметтік желідегі парақшасында.
Темекіге лобби жасаудың мысалы ретінде Татьяна Латвиядағы жағдайды келтірді. Онда акциздерді теңестіру нәтижесінде қыздырылған темекі өнімдерінің құны айтарлықтай өсті.
Әділ Лиян да мұндай сценарийдің қайталануын қаламайды. Белгілі теле-радио жүргізушісі депутаттардың ұстанымы туралы өте өткір айтты.
Неліктен парламент темекі шығаратын компаниялардың көңілінен шығу үшін темекіні тастағандарды тұншықтырғысы келеді? Қыздырылған темекі таяқшаларының темекіге қарағанда зияны азырақ, яғни оларды жеке салыстыру дұрыс емес. Бұл алдау емес пе? – деді Әділ Лиян.
Оның пікірін әлемдік тәжірибе де растайды. Көптеген елде қыздырылған темекі өнімдерінің акциздері темекіге қарағанда айтарлықтай төмен. Мысалы, Еуроодақтың ірі елдерінде 72%-ға төмен. Себебі зерттеулер дәстүрлі темекі өнімдеріне қарағанда қыздырылған темекі өнімі денсаулыққа зияны аз екенін көрсетеді.
Мысалы, Ұлыбританияның Корольдік дәрігерлер колледжінің есебінде «бүгінде қолжетімді электрон темекі буын ұзақ уақыт бойы ингаляциялау нәтижесінде пайда болатын қауіп жалпы темекі шегуден келетін зиянның 5%-нан да аспауы екіталай» делінген. Осыған ұқсас қорытындыға АҚШ-тың Азық-түлік және дәрі-дәрмек басқармасы да келді.
