Биылғы күзде доллардың теңгеге шаққандағы бағамы қандай болады?
Экономист Арман Бейсембаевтың пайымдауынша, ағымдағы доллардың теңгеге шаққандағы бағамы негізінен ұзақ уақыт жұмсай алатын тепе-теңдік нүктесі болып табылады.
Айта кетейік, бүгінде Нұр-Сұлтандағы айырбастау орындарында долларды сатып алудың орташа бағамы 468 теңгені, ал сату 473 теңгені құрап отыр.
Менің ойымша, бағам 460 теңгеден 485 теңгеге дейін тепе-теңдік нүктесін іздейді. Бұл қазіргі экономикалық жағдайда болатын ауытқулардың жаңа дәлізі. Арман Бейсембаев
Сарапшының айтуынша, қазір көптеген елдер рецессия кезеңінде.
Рецессия – бұл елдегі өндірістің төмендеуі, басқаша айтқанда, экономикалық өсу қарқынының баяулауы. Осыдан кейін, кем дегенде, бірден энергия тұтыну азаяды. Осыдан мұнай бағасы төмендей бастайды, өйткені энергия тұтыну төмендейді. Сонымен бірге ОПЕК қазір өндіріс көлемін ұлғайтып жатыр, өйткені тұтыну өседі деп күтеді. Бірақ кенеттен мұнайға сұраныс кем дегенде бір бөлігін төмендетсе, нарықта мұнай бағасының төмендеуі байқалады, бұл бірден ұлттық валютамыздың әлсіреуіне әкеледі, - деп түсіндірді Арман Бейсембаев.
Алайда ол бұл экстремалды сценарий екенін түсіндірді. Әзірге жағдай тұрақты, «біз үрей мен дүрбелеңнен алыспыз».
Сарапшы қазір теңге бағамына келесі факторлар әсер ететінін түсіндірді:
сыртқы саясат және сыртқы экономикалық жағдай;
инфляциялық жағдай;
көмірсутектердің бағасы.
Төлем және сауда балансымыз тұрақты түрде теріс. Жалпы сөзбен айтқанда, біз тапқаннан да көп ақша жұмсаймыз. Біз өндіргенімізден көп сатып аламыз. Бізде импортқа үлкен бейімділік бар. Келесі схема жұмыс істейді: көмірсутектер өндірілді, сатылды, шетел валютасы алынды. Бюджет осы шетел валютасымен толығып, импорт онымен сатып алынды. Яғни, келген шетел валютасының барлығы бірден кетеді. Бұл тағы да теңгенің нығаюына мүмкіндік бермейтін факторлардың бірі, - деп қосты сарапшы.
Теңге неге әлсіз?
Мұнай барреліне 130 долларға жуық көтерілгенде, теңгенің негізінен 400-ден төмен түсуге мүмкіндігі болды, бірақ олар оған жол бермеді. Өйткені, біз өмір сүріп жатқан экономикалық жүйеде бізге тым күшті теңге қажет емес. Бюджетіміз біткен жоқ, Ұлттық қор артық жұмсалып жатыр. Біз көбірек жұмсаймыз, ал адамдар жалақы төлеуі керек. Екінші жағынан, біздің негізгі экспорттаушыларымыз – шикізат жеткізушілер. Олар біздің бюджетіміздің негізгі донорлары. Сондықтан бүкіл бюджет шикізат экспорттаушыларымызды қолдауға жұмыс істейді. Ал олар үшін валюта неғұрлым әлсіз болса, соғұрлым жақсы, - деп жауап берді Арман Бейсембаев.
Рубль қалай өзгереді?
Экономист қазір рубльге қатысты жағдай барынша белгісіз екенін атап өтті. Курс Ресейдің Орталық банкіне, санкциялар тарихына және оны қалай еңсеретініне байланысты.
Менің ойымша, рубль әлсіреуі мүмкін. Импорт қысылып, тұншықтырылып жатыр, ал көмірсутектерді – мұнай мен газды Ресейден сатып алу жалғасуда. Барлығы шетел валютасымен келеді, ресейлік компаниялар көмірсутегін сатқаны үшін төлейтін долларға тұншығып жатыр. Сонымен қатар, оларды пайдалану, сондай-ақ оларды түрлендіру өте сәтті емес. Ал шетел валютасына үлкен қысым бар, импорт қысылғандықтан оған сұраныс жоқ. Мұның бәрі олардың барлығын қалай кестелейтініне байланысты. Бұл орын алғанда, рубль бағамы бір жерде қозғалады. Арман Бейсембаев
Экономист рубль-теңге валюта жұбының болашағы теңге мен рубльдің бөлек әрекет ететініне байланысты болады деп есептейді. Теңге тұрақты болып, рубль әлсіресе, рубль-теңге құлдырады. Яғни, негізінде бұрынғы дәліздерге қайта оралу мүмкіндігі бар – бір рубль үшін 6-5,5 теңге.
Жинақтарды басқарудың ең жақсы жолы қандай?
Егер айтарлықтай жинақ болса, онда жоғары пайыздық кіріс алу үшін оның бір бөлігі теңгеде сақталуы керек. Егер сізде жеткілікті үлкен сома болса, сіз онымен өмір сүре аласыз. Арман Бейсембаев
Инфляцияға қатысты жағдайды ескере отырып, Қазақстанда пайыздық мөлшерлемелер өсетіні әбден мүмкін. Ал 14,5% базалық мөлшерлеме соңғы жол емес, деп есептейді сарапшы.
Біз инфляция үдей түсетін кезеңге аяқ басып жатырмыз, өйткені жеміс-жидек пен көкөніс бағасы көтеріледі. Шілде айының соңына қарай инфляция 14,5 пайыздық мөлшерлемемен 15 пайызды құрап отыр. Яғни, инфляция қазірдің өзінде пайыздық мөлшерлемеден жоғары. Көктемде біз 16% немесе 17% аламыз, яғни пайыздық мөлшерлемені көтеру керек. Жылдық 18%-ға дейін өсу мүмкіндігі бар. Бұл депозит мөлшерлемелері өсетінін білдіреді, сондықтан сіз мұны пайдалана аласыз. Арман Бейсембаев
Сонымен қатар, Арман Бейсембаевтың пікірінше, ұзақ мерзімді және жинақтарыңызды қорғау үшін доллардың болғаны дұрыс.
Бірақ доллар сатып алғанда, алдағы екі, үш жылда оларға тиіспейтініне сену керек. Ешбір жағдайда доллар сатып алып, оны екі айда сатуға болмайды. Үш ай емес, кем дегенде үш жыл деп есептесе, ұзақ мерзімді дегенді көп адамдар түсінбейді, - деп түйіндеді сөзін Арман Бейсембаев.
Еске салайық, 27 тамызда Ұлттық экономика министрлігі Қазақстан экономикасын дамытудың үш сценарийін жариялаған болатын. Ұлттық экономика министрлігінің басшысы Әлібек Қуантіровтың айтуынша, бюджетті жоспарлаудың негізі ретінде мұнайдың орташа бағасы барреліне 85 доллар деңгейінде және доллардың болжамды бағамы 2012 жылғы 20 желтоқсанда болатын базалық сценарийді пайдалану ұсынылды.
