Түкіру-айыппұл: полицейлер қылмыскерлерді қалай табады және қанша адам жазаланды
Сурет: Zakon.kz
Қазақстанда ӘҚБтК-нің 434-2-бабы бойынша қоғамдық орында түкіргені үшін құқық бұзушыға 5 АЕК айыппұл салынады, бұл 2024 жылы 18 460 теңге. Егер адам осындай бұзушылыққа екінші рет тап болса, онда айыппұл екі есеге – 36 920 теңгеге дейін ұлғаяды. ІІМ мәліметінше, 2023 жылы осы бап бойынша 127 мыңға жуық құқық бұзушы анықталып, 1 млрд 920 млн теңгеге айыппұл салынды. Ағымдағы жылдың өткен кезеңінде полиция қызметкерлерімен 61 мыңға жуық құқық бұзушылық рәсімделді. Көшеде түкіруді ұнататындардың есебінен 2024 жылы мемлекеттік қазына 875 млн теңгеге толықтырылды.
Бұл әрекет ластану және қоғамдық орындардың тартымдылығынан айырудан басқа, түкіру қауіпті аурулардың өршуіне әкелуі мүмкін.
Адамның сілекейінде патогендік микробтар мен бактериялардың 500-ден астам штаммы бар екендігі ғылыми дәлелденген, олардың кейбіреулері қоршаған ортаға төзімді, тіпті кепкеннен кейін де денсаулыққа зиян тигізуі мүмкін. Олардың ішінде герпес, дифтерия, қызылша, қызамық, құтыру, туберкулез, гепатит, пневмония, тұмау, вирустық инфекциялар және т.б. Ауада түкіру кезінде ауру адамның айналасында сілекейінің микро тамшылары, құрамында вирустар бар қақырық таралады. Үлкен тамшылар қоршаған заттар мен беттерге қонады, кішкентайлары ауада ұзақ уақыт болады және бірнеше метрге дейін тасымалданады, ал вирустар жұқтыру қабілетін бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін сақтайды.
Әдетте полицейлер құқық бұзушыларды патрульдеу кезінде ұстайды. Бұл ретте жаяу жүргіншілерден бөлек, тәртіп сақшылары көліктің ашық терезесінен түкіретін жүргізушілерге де назар аударады.
"Полицейлер өз көліктерінен түкіріп жатқан жүргізушілерді анықтау бойынша мақсатты жұмыс жүргізбейді. Бұл ретте, егер полицейлер ортақ пайдаланылатын орындардың ластану фактісін анықтаса, құқық бұзушыны жауапқа тарту жөнінде шаралар қабылданатын болады", – деп түсіндірді ҚР ІІМ Әкімшілік полиция комитеті профилактикалық қызмет басқармасының Ерекше тапсырмалар жөніндегі аға инспекторы Қайрат Әбілғазидов.
Алайда, адвокаттар егер адам камералары жоқ жерде түкірген болса, оның кінәсін дәлелдеу мүмкін еместігін айтады. Бірақ егер сіз бақылау камераларына түсіп қалсаңыз, айыппұл төлеуге міндеттісіз. Егер де сіз физиологиялық себептерге байланысты осы әрекетті істеуге мәжбүр болсаңыз да, заң сізден жауапкершілікті алып тастамайды. Бұл жағдайда адам үнемі майлықтарды алып жүруі керек. Егер сіз қатты ауырып, жерге түкіруге мәжбүр болсаңыз, полиция қызметкері сізге хаттама толтыруға міндетті.
Қоғамдық орындардағы аталмыш мәселені жою үшін психологтар жас ұрпақты тәрбиелеуге ерекше назар аударуды ұсынады.
"Егер бала қоршаған ортада ересектердің көшеде түкіріп жатқанын көрсе, онда ол мұны норма ретінде қабылдайды. Ата-аналар мұны істеуге болмайтынын айтып, себебін түсіндіруі керек. Осылайша, баланың мінез-құлқы қалыптасады және этикет ережелері санаға сіңеді. Адамға қоршаған орта да айтарлықтай әсер етеді. Барлығы түкіретін жерде болғаннан кейін, көп өтпей адам мұны өзі жасай бастайды. Адамдардың қоғамдық орындарда түкіруін тоқтату үшін кешенді тәсіл қажет. Соның бір жолы - айыппұл", - деді психолог Артур Жұмашев.
Басқа елдерде қалай?
Өзбекстанда түкіргені үшін 2022 жылдан бастап жазалана бастады. Бұл құқық бұзушылық ауырлататын мән-жайлар кезінде 15 тәулікке әкімшілік қамаққа алуға немесе базалық есептік көрсеткіштің 20-дан 30-ға дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
Қырғызстанда мұндай заң 2019 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Онда қоғамдық жерде түкіргені үшін 5500 сом айыппұл салынады.
Қазір Сингапурда жерге түкіруді ұнататындар үшін ең үлкен айыппұлдардың бірі. Онда түкіру үшін 1 мың Сингапур долларына дейін төлеуге болады, бұл 300 мың теңгеден асады.
Дюбендорф немесе Глаттфельден сияқты Швейцарияның кейбір қалаларында жерге түкіру әкімшілік құқық бұзушылық болып табылады, онда 40-тан 50 франкке дейін айыппұл салады.
