Айта кетейік, қаңтар айында бұл көрсеткіштер жоғарырақ болған: экономика бойынша – 3,3%, сауда бойынша – 3,2%.
Тарифтік соғыстан болған соққы
Бұл үдерістің шарықтау шегі – АҚШ әкімшілігінің "өзара" сауда тарифтерін енгізуі болды. Бұл шешім нақты тарифтік мөлшерлемелерді соңғы жүз жылдағы ең жоғары деңгейге жеткізді.
Қордың пікірінше, бұл оқиға "экономикалық өсімге айтарлықтай теріс әсер еткен соққы" болды. Бұдан бөлек, аталған шаралардың күтпеген түрде енгізілуі экономикалық белсенділік пен келешекке деген үміттерге зиян тигізіп қана қоймай, экономикалық болжам жасауды да қиындатты. "Қазіргі жағдайдың күрделілігі мен тұрақсыздығына" байланысты ХВҚ бұл жолы дәстүрлі "базалық болжам" емес, 2025 жылдың 4 сәуіріндегі деректерге негізделген "анықтамалық болжам" ұсынды.
"АҚШ тарапынан тарифтер енгізу туралы бірқатар мәлімдемелер, алдымен Канада, Қытай, Мексика және маңызды салаларды қамтыған шаралар, 2 сәуірде дерлік бәріне бірдей баж салығын енгізумен шарықтау шегіне жетті. АҚШ-тың тиімді тарифтік мөлшерлемесі Ұлы депрессия кезіндегі деңгейден асып түсті", – делінген ХВҚ есебінде.
Сандар сөйлесін
Жаңартылған анықтамалық болжамға сәйкес, әлемдік экономикалық өсімнің қарқыны бірнеше ай бұрын күтілген деңгейден әлдеқайда төмен болады.
- Әлемдік өсім. 2025 жылы әлемдік жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) небәрі 2,8%-ға, ал 2026 жылы – 3%-ға ғана өседі деп күтілуде. Бұл қаңтар айындағы болжамда көрсетілген екі жыл үшін де 3,3% деңгейінен едәуір төмен. Екі жыл ішіндегі жалпы төмендеу 0,8 пайыздық пунктті құрайды. Қазіргі болжамдар 2000-2019 жылдар аралығындағы орташа өсім деңгейінен (3,7%) де төмен.
- Экономиканың дамуы. 2025 жылға арналған өсім болжамы 1,4%-ға дейін төмендетілді. Мәселен, АҚШ-та экономикалық өсімнің 1,8%-ға дейін баяулауы күтілуде (қаңтардағы бағалауға қарағанда минус 0,9 п.п.). Бұған себеп – белгісіздіктің артуы, сауда шиеленісі және сұраныстың әлсіреуі. Еуроаймақтағы өсім 0,8%-ға дейін баяулайды (минус 0,2 п.п.).
- Дамушы нарықтар мен табысы төмен елдер. 2025 жылы өсім қарқыны 3,7%-ға, ал 2026 жылы – 3,9%-ға дейін баяулайды. Сауда саласындағы жаңа шектеу шараларынан ең көп зардап шеккен елдерге, соның ішінде Қытайға қатысты болжам айтарлықтай төмендеген. Қытай үшін 2025 жылға арналған болжам 0,6 пайыздық пунктке төмендеп, 4%-ды құрады.
- Әлемдік сауда. 2025 жылы әлемдік сауда көлемінің өсімі 3,2%-дан 1,7%-ға дейін екі есеге жуық қысқарды. Ал 2026 жылға арналған болжам 3,3%-дың орнына 2,5%-ды көрсетіп отыр.
Инфляция және басқа да факторлар
Инфляция мәселесіне келгенде жағдай әлдеқайда күрделірек. 2025 жылы жаһандық инфляция деңгейі 4,3%-ды, ал 2026 жылы – 3,6%-ды құрайды деп болжануда. Бұл қаңтар айындағы болжаммен салыстырғанда баяу төмендеу қарқынын көрсетеді.
- Дамыған елдердегі инфляция: 2025 жылға арналған болжам едәуір жоғарылап, 2,5%-ға дейін көтерілді.
- Дамушы елдердегі инфляция: Болжам аздап төмендеп, 5,5%-ды құрады.
Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) мәліметінше, кейбір елдерде инфляцияны төмендету процесі тоқтап қалды, ал кейбірінде инфляция қайтадан өсіп жатыр.
Мұнай бағасы. 2025 жылға арналған мұнай бағасының орташа болжамы да төмендеді – бір баррель үшін 66,94 доллар.
Ресей: жалпы көріністегі аздаған түзетулер
Ресей экономикасына қатысты ХВҚ болжамында үлкен өзгерістер жоқ. 2025 жылы өсім болжамы 0,1 пайыздық пунктке арттырылып, 1,5% деңгейінде белгіленді. Бұл Ресейдің Экономикалық даму министрлігінің 2,5%-дық бағалауынан төмен, бірақ Ресей Банкі болжаған 1-2% аралығына сай келеді. 2026 жылы керісінше, бұл жылға арналған өсім болжамы 0,3 пайыздық пунктке төмендеп, 0,9% болды.
Қазақстанда не болмақ
Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) Қазақстан экономикасының өсуіне қатысты болжамын аздап түзеткенімен, ол әлі де тұрақты болып отыр. Қордың сәуір айындағы шолуында 2025 жылы республика экономикасының өсімі 4,9% деңгейінде болады деп болжануда. Бұл қаңтардағы 5,5% көрсеткішімен салыстырғанда айтарлықтай төмен.
Сонымен қатар, ХВҚ 2026 жылға арналған өсім болжамын 4,1%-дан 4,3%-ға дейін жақсартқан. 2024 жылға арналған ЖІӨ өсімі бойынша бағалау ХВҚ мәліметінше, 4,8% болды.
Инфляция бойынша болжамдар сәл пессимистік. 2024 жылы инфляцияның 8,6%-ға дейін баяулауынан кейін, 2025 жылы оның 9,9%-ға дейін жеделдеуі күтілуде. Ал 2026 жылы инфляция 9,4%-ға дейін аздап төмендейді деп болжанып отыр.
ХВҚ-ның биылғы жылға арналған ЖІӨ өсу болжамы басқа ұйымдардың мәлімдемелерімен сәл айырмашылықта. Мәселен, ҚР Ұлттық банкі 2025–2026 жылдары 4,2–5,2% аралығында өсім күтуде, ал Дүниежүзілік банк 2025 жылға 4,7% болжап отыр.
Алға бастар жол: анықтық пен үйлесімділік
Қиындықтарды еңсеру үшін Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) елдерді конструктивті ынтымақтастыққа шақырады. Тұрақты және болжамды сауда ортасын қалыптастыру, қарыздарды қайта құрылымдауға жәрдемдесу және ортақ мәселелерді шешу үшін күш біріктіру қажет. Сонымен қатар, әр ел ішкі теңгерімсіздіктерді жоюға, бюджеттік мүмкіндіктерді қалпына келтіруге, құрылымдық реформалар жүргізуге және күрделі жағдайларда баға мен қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында орталық банктердің ақша-несие саясатын ұқыпты реттеуге назар аударуы тиіс.
"Алға бастар жол – бұл анықтық пен іс-әрекеттің үйлесімділігін талап етеді. Елдер тұрақты әрі болжамды сауда ортасын қалыптастыру үшін конструктивті жұмыс істеуі, қарыздарды қайта құрылымдауға жәрдемдесуі және ортақ мәселелерді шешуге күш салуы тиіс". ХВҚ
Осылайша, ХВҚ-ның сәуір айындағы баяндамасы әлемдік экономикалық перспективалардың күрт нашарлағанын тіркейді. Бұл жағдай сауда қайшылықтарының шиеленісуімен және жаңа протекционизм толқынының туындатқан бұрын-соңды болмаған деңгейдегі белгісіздікпен тікелей байланыстырылады.