Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы денсаулық сақтау саласындағы салық салу әлеуетін арттыру бойынша кезекті онлайн-семинар ұйымдастырды.
Әлем елдерінің (Португалия, Венгрия, Ресей, Ирландия, Қазақстан және т.б.) ғалымдары мен мемлекеттік институттарының өкілдері құрамында қант бар сусындар нарығын реттеудің маңыздылығын талқылады.
Талқылау басында ДДСҰ Қоғамдық денсаулық сақтау диетологы Клэр Фарранд кеңейтілген баяндама жасады, ол әлем елдерінің қант пен тұзды тұтынуды азайту стратегияларын әзірлеуге және енгізуге шақырды. Сонымен, оның мәліметтеріне сәйкес, құрамында қант бар сусындардың кең таралуына байланысты 2030 жылға қарай семіздік пен қант диабетінің өсу қаупі төніп тұр.
Қазақстанда бүгінде мектеп жасындағы ұлдардың 18%-ы семіздікпен ауырады. Ал қыздар – 20%. Бұл маңызды мәселе, - дейді ол.
Сонымен қатар, оның айтуынша, басқа елдерде бұл проблема одан да айқын көрінеді, мысалы, Италияда мектеп жасындағы ұлдардың 42%-ы және қыздардың 39%-ы семіздікке шалдыққан.
Сондай-ақ, Фарранд ханым балалардың тамақтану әдеттеріндегі өзгерістерді атап өтті. Балалар қант мөлшері жоғары алкогольсіз сусындарды жиі қолдана бастады. Қазақстанда балалардың 20%-дан астамы мұндай сусындарды аптасына 3 реттен жиі ішеді.
ДДСҰ-ның балалар семіздігін жою туралы есебінде семіздіктің құрамында қант бар сусындарды тұтынумен байланысы екендігі көрсетілген. EFSA есебінде қант қабылдау мен созылмалы аурулардың өсуі арасындағы байланыс бар. Салық салу және осы саланы реттеу – онымен күресудің ең тиімді шараларының бірі, - деп атап өтті ол.
Семинардың келесі бөлімінде Португалия мен Венгрия өкілдері сөз сөйледі. Португалия Денсаулық сақтау министрлігінің профессоры Мария Жуан Грегорио және Португалия Қаржы министрлігінің докторы Алешандре Симоэш құрамында қант бар сусындар нарығын реттеу, сондай-ақ оларды өндіруге салынатын салықты көтеру тұтыну деңгейін төмендетуге көмектеседі, дегенмен мемлекет өндірушілердің мүдделерін қолдауда үлкен қиындықтарға тап болатынын айтты.
Мысалы, біз БАҚ-та Кока-Кола "сода салығы" үшін Португалияға 40 миллион доллар инвестиция салуын тоқтатты, деген материалдарды көрдік, - дейді Мария Грегорио.
Оның айтуынша, құрамында қант бар сусындарға салық енгізілгеннен кейін, Денсаулық сақтау министрлігінің есептеуінше, олар кем дегенде 27 адамның өлімінің, сондай-ақ қант диабеті мен семіздікке байланысты 1,6 мың аурудың алдын алды. Сонымен қатар, Алешандре Симештің айтуынша, Қаржы министрлігі жаңа салық елді семіздік пен қант диабетімен ауыратын науқастарды емдеуге арналған 11 миллион еуро шығындардан құтқарды деп есептеді.
Жалпы, біз жүргізген науқанға байланысты 2016/2017 жылдары құрамында қант бар сусындар сатылымының 5,7%-ға төмендегенін байқадық, - деп түйіндеді ол.
Венгрияның Фармация және тамақтану ұлттық институтының тамақтану жөніндегі аға кеңесшісі, доктор Эстер Саркади-Наги олардың елде қосымша салық енгізілген денсаулыққа зиянды өнімдердің толық пулын таңдағанын атап өтті.
2011 жылдың шілдесінде осы заң қабылданды, біз денсаулыққа жоғары қауіп төндіретін өнімдер мен сусындардың компоненттеріне салық енгіздік.
Қантты сусындар да алкоголь және темекімен қатар жағдайды қиындата түседі, - деп атап өтті ол.
"Біз Венгрияда құрамында қант бар өнімдерді ретке келтіреміз. Біріншіден, бұл қантты сусындар, содан кейін сироптар мен сусындарға арналған концентраттар, сонымен қатар тәтті какао, қанттан жасалған тағамдар, жеміс консервілері. Осы өнімдердің әрқайсысы үшін біз бір литр заттың құрамындағы тәттіге байланысты белгілі бір салық мөлшерлемесін енгіземіз", дейді доктор Эстер Саркади-Наги.
Сарапшылар ортақ пікірге келді: құрамында қант бар өнімдер нарығын реттеу маңызды, өйткені ол қоғамдық денсаулыққа әсер етеді, алайда өндірушілерді сау өнімдер шығаруға және олардың құрамын өзгертуге ынталандыру одан да маңызды.
Бақытжан Отарбаева
