Зерттеулер нәтижесіне сәйкес, Қазақстан 2022 жылдан бері әлеуметтік прогресс индексі бойынша позициясын біртіндеп көтеріп, әлемдік рейтингте 170 елдің ішінен 65-орыннан 58-орынға дейін жоғарылаған. Осылайша ел ТМД-ның көптеген мемлекеттерін, соның ішінде Ресейді де артта қалдырды.
Әлеуметтік прогресс индексі деген не?
Қарапайым тілмен айтқанда, әлеуметтік прогресс индексі – халықтың әл-ауқатының өсуін және мемлекет оны жақсарту үшін қандай деңгейде жағдай жасап жатқанын көрсететін көрсеткіш.
Бұл индексті жасауда таза экономикалық көрсеткіштер негізгі рөл атқармайды.
Бұл жерде басты индикаторлар ретінде қаралатын факторлар:
- халықтың денсаулығы;
- азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуы;
- қауіпсіздік деңгейі;
- білім мен медициналық көмекке қолжетімділік;
- еркін жүріп-тұру мүмкіндігі;
- тұрғын үймен қамтамасыз етілу;
- таза ауыз су, электр энергиясы және санитарлық жағдайға қолжетімділік;
- мемлекеттік әлеуметтік қолдау;
- азаматтардың өз қабілетін іске асыру мүмкіндіктері.
Индекс 57 көрсеткішке негізделіп, олар үш негізгі топқа бөлінеді:
- Базалық қажеттіліктер – адамның өмір сүруі мен дамуына қажетті негізгі жағдайлар.
- Әл-ауқаттың негізі – халықтың жазу-сызу деңгейі, негізгі білімге, ақпаратқа, байланыс құралдарына, денсаулық сақтау жүйесіне қолжетімділік.
- Даму мүмкіндіктері – адамның өз әлеуетін ашуға мүмкіндік беретін факторлар.
Қажетті деректер әлеуметтік сауалнамалар, сараптамалық бағалар және халықаралық ұйымдардың статистикасы арқылы жиналады.
Осы саладағы зерттеулерді және рейтингті АҚШ-тың тәуелсіз ұйымы Social Progress Imperative жүргізеді. Оларға Гарвард бизнес мектебі мен Массачусетс технологиялық институтының сарапшылары қолдау көрсетеді.
ТМД елдері бойынша рейтинг
ТМД елдері ішінде әлеуметтік прогресс индексінде бірінші орында – Армения. Ол әлемдік рейтингте 52-орында (72,94 балл).
Екінші орында – Қазақстан. Ол әлем бойынша 58-орында және көрсеткіші – 71,52 балл (2024 жылмен салыстырғанда шамамен 2 баллға жақсарған).
Одан кейінгі орындарда:
- Беларусь – 66-орын (70,30 балл)
- Өзбекстан – 76-орын (68,64 балл)
- Ресей – 77-орын (68,29 балл)
- Қырғызстан – 81-орын (67,91 балл)
- Әзербайжан – 98-орын (63,44 балл)
- Тәжікстан – 113-орын (58,15 балл)
Жалпы әлемдік рейтинг
Бұл рейтингтің алғашқы орындарында дәстүрлі түрде Скандинавия елдері орналасқан:
- Норвегия – 91,95 балл
- Дания – 91,65 балл
- Финляндия – 91,28 балл
Топ-10 қатарына енген елдер:
- Швеция – 90,75
- Швейцария – 90,44
- Исландия – 89,57
- Люксембург – 88,86
- Нидерланды – 88,82
- Ирландия – 88,76
- Германия – 88,24
Әлемдегі әлеуметтік прогресі ең төмен елдер:
- Чад – 168-орын (29,46 балл),
- Орталық Африка Республикасы – 169-орын (27,42 балл),
- Оңтүстік Судан – 170-орын (26,50 балл).
Бұған дейін Қазақстанда Иран тарапымен бірге Әл-Фараби мұрасына арналған тарихи-мәдени кешен салынатындығын жазған болатынбыз.