2024 жылдың басында 8, 5 млн-ға жуық қазақстандық қолданыстағы несиеге ие болды. Бұл ретте азаматтардың жартысына жуығы тұтынушылық кредиттер алды. Дегенмен, кейбір қарыз алушы қарызды уақытында қайтара алмайды. Нәтижесінде, коллекторлар мерзімі өткен ақшаны қайтарумен айналыса бастайды.
Коллекторды қалай тексеруге болады?
Ең алдымен, коллекторлық агенттіктердің тізіліміне енгізілген арнайы компания ғана коллекторлық қызметті жүзеге асыра алатынын түсіну керек. Сізге келген коллектордың заңдылығын www.gov.kz "ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінде есептік тіркеуден өткен коллекторлық агенттіктердің тізілімі" сайтында тексеруге болады.
Бұл ретте заң коллекторларды борышкер мен коллектор арасында өркениетті қатынастар құруға міндеттейді және қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғайды. Бұл туралы ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (АРРФР) қаржы қызметтерін тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің директоры Александр Терентьев мәлімдеді.
Енді бастысы:
Коллектордың банктік шотты бұғаттауға, борышкердің мүлкін тізімдеуге және тыйым салуға, атқарушылық іс жүргізу шеңберінде осы мүлікті сатуды сатуға құқығы жоқ. Бұл жеке сот орындаушыларының құзыреті.
Егер коллектор қауіп төндірсе ше?
Егер сіздің қарызыңыз белгілі бір коллекторлық агенттікке берілгенін білсеңіз, онда ең алдымен қарызды өтеу кестесін құру туралы өтінішпен жүгіну өте орынды болады, дейді адвокат Ілияс Ибраимов.
"Телефонға қоңырауды дыбыстық жазуға қабілетті бағдарламаны орнату пайдалы болады. Коллектормен сөйлесуді бастаған кезде оны әңгіме жазбасы туралы ескерту керек, содан кейін ұйымның атауын, оның аты-жөні мен лауазымын нақтылау керек. Бұл шағым беру процедурасын айтарлықтай жеңілдетеді",- деді Ілияс Ибраимов.
Коллекторлар тарапынан "қысым" болған жағдайда, Сіз ҚР АРРФР-ға жүгінуге құқығыңыз бар екенін есте ұстаған жөн.
Сонымен қатар, сіз әрқашан полицияға да, ауданның немесе қаланың Прокуратурасына да жүгіне аласыз, онда әрқашан кезекші прокурор болады. Бірақ бұл әдіс сіз қандай да бір жолмен түзете алған тікелей қауіптер немесе психологиялық қысым алған кезде ғана мағынасы бар.
"Коллекторларды жеке сот орындаушылары ұсынған және олардың сіздің мүлкіңізді сату жөніндегі өкілеттіктері бар екеніне сендіретін, сондай-ақ берешекті өндіріп алу туралы құжатты "орындау" бойынша қандай да бір іс-шараларды жүргізу үшін Сіздің мекен-жайыңызға баруға уәде беретін жағдайлар жиі кездеседі. Мұндай жағдайларда дереу полиция мен прокуратураға хабарласу керек".Ілияс Ибраимов
Адвокат Елена Жигаленок коллекторлармен қарым-қатынастың тағы бірнеше маңызды сәттері туралы айтты.
"Коллекторлық қызмет туралы" ҚР Заңының 5-бабында коллекторлық агенттік қызметкерлерінің борышкермен және (немесе) оның өкілімен өзара іс – қимылының бес тәсілі көзделеді-бұл телефон арқылы сөйлесу, жеке кездесулер, жазбаша (почта) хабарламалар, ұялы байланыс бойынша мәтіндік, дауыстық және өзге де хабарламалар, сондай-ақ интернет желісі арқылы өзара іс-қимыл жасау."
Коллектордың құқығы жоқ:
- борышкермен және (немесе) оның өкілімен өзара іс-қимылдың өзге де тәсілдерін пайдалану;
- коллекторлық агенттік өзара іс-қимыл жасайтын адамның ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне нұқсан келтіретін мәліметтерді тарату не осы адамдардың мүдделеріне мүліктік зиян келтіруі мүмкін мәліметтерді жария ету;
- борышкерді банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындауға мәжбүрлейтін зорлық-зомбылық қолдану не борышкердің және (немесе) оның өкілінің және (немесе) үшінші тұлғалардың мүлкін жою немесе бүлдіру, қорлау, алаяқтық, құжаттарды бұрмалау, шантаж жасау арқылы қысым көрсету;
- коллекторлық агенттік өзара іс-қимыл жасайтын адамды берешектің мөлшері, сипаты және пайда болу негіздері туралы жаңылыстыру;
- берешекті өтеу есебіне ақшаны (қолма-қол немесе қолма-қол емес нысанда), сондай-ақ өзге де мүлікті қабылдау;
- берешекті ақшадан басқа мүлікпен өтеуді талап ету;
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, кредитордан және (немесе) оның өкілінен және (немесе) үшінші тұлғалардан алынған коммерциялық немесе Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпияны жария етуге міндетті.
Егер азаматқа қатысты осындай жосықсыз әрекеттер жасалса, онда коллекторлық агенттік заң талаптарын бұзған қызметкердің өкілеттігін тоқтату – жұмыстан шеттету және жұмыстан босату жөнінде шаралар қолдануға міндетті.
