Күрделі экономикалық жағдайларға қарамастан, Жоғарғы кеңестің төралқасы 1993 жылы соттарды материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жақсарту бойынша шаралар қабылдады.
2000 жылы сот жүйесінің тәуелсіздігін күшейту мақсатында Жоғарғы Соттың жанынан Сот әкімшілігі жөніндегі Комитет құрылды.
Оған Соттардың қызметін қамтамасыз ету жөніндегі өкілеттіктер берілді.
2010 жылы комитет жойылды.
Оның функциялары мен өкілеттіктері Жоғарғы Сот жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментіне жүктелді.
Департамент бюджетті басқарудан және сот жүйесінің инфрақұрылымын дамытудан басқа:
- кадрлық және ұйымдастырушылық-құқықтық мәселелер;
- цифрландыру;
- мемлекеттік органдармен және қоғаммен өзара іс-қимыл жасау;
- Мемлекеттік қызмет көрсету.
Департамент бұл мәселелерді 12 жыл шешті.
Айта кету керек, 2020 жылдан бастап департамент (және жергілікті жерлерде әкімшілер) аналитикаға қосыла бастады, орталық мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасай бастады.
Бірақ департаменттің және оның бөлімшелерінің мәртебесі мен өкілеттіктері соттардың жұмысын жақсарту үшін міндеттер мен қайта құруларды толық жүзеге асыруға мүмкіндік бермеді.
2022 жылғы желтоқсанда департамент Қазақстан Республикасының Сот әкімшілігі, ал оның аумақтық бөлімшелері департаменттер болып қайта құрылды.
ҚР Президентінің Жарлығында сот әкімшілігінің міндеттері:
- Сот әкімшілігі саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру;
- сот төрелігін тәуелсіз іске асыру үшін жағдайлар жасау;
- сот жүйесін жетілдіру бойынша жүйелі реформаларды әзірлеу.
Осылайша, аумақтағы департаменттер соттарды қамтамасыз етумен қатар, алқа судьяларымен тікелей өзара іс-қимыл жасай отырып, талдаумен, жалпылаумен, сот практикасымен тікелей айналысады.
Сот әкімшілігі департаменттерінің құрылуы барлық деңгейдегі сот төрағаларына тек сот төрелігін жүзеге асыруға шоғырлануға және өзіне тән емес функцияларды орындаудан босатуға мүмкіндік берді.
Сот әкімшілігіне осындай өкілеттіктер беру сот төрелігінің сот процестерінің барлық қатысушылары үшін тиімді және мобильді болуына көмектеседі.
Жергілікті жерлердегі оқиғалармен департаменттер айналысуы тиіс, ал ҚР Сот әкімшілігі жоғары тұрған орган ретінде – Мемлекет басшысының Жарлығына сәйкес міндеттерді іске асыруы тиіс.
ҚР Жоғарғы Соты атынан сот жүйесі Мемлекет басшысының жолдауларын іске асыру мақсатында кейіннен сот ісін жүргізуді жақсартуға және бірыңғай практиканы қалыптастыруға мүмкіндік беретін жобаларға бастамашылық жасайды.
Ал бұл жобаларды іске асырумен Сот әкімшілігі, оның ішінде аумақтық органдар – департаменттер арқылы да айналысатын болады.
Бұл сонымен қатар судьялардың сот төрелігін жүзеге асырудағы тәуелсіздігін көрсетеді.
Эксперттің ойынша, сот ісін жүргізуді жақсарту үнемі талап етіледі. Өйткені әлем күннен күнге өзгеруде, сот ісі де осыған қарай бейімделу керек.
