Зейнетақы – жалпылама ұғым. Әлеуметтік кодекстің (196-бап) сәйкес, зейнетақымен қамсыздандыру келесі төлемдер түрінде жүзеге асырылуы мүмкін:
- мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі;
- жасына байланысты зейнетақы төлемдері;
- еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдері;
- бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан зейнетақы төлемдері;
- ерікті жинақтаушы зейнетақы қорынан зейнетақы төлемдері;
- зейнетақы аннуитеті шарттары бойынша сақтандыру ұйымдарынан сақтандыру төлемдері.
Алғашқы үш түрі: мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі, жасына байланысты немесе еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдері – бюджеттен төленеді. Сондықтан қолданыстағы Салық кодексіне сәйкес жеке табыс салығына жатпайды. Дәйексөз келтірейік:
"Салық салынуға жататын жеке тұлғаның табыстарынан келесі табыс түрлері алынып тасталады (табыс түзетуі) ... жасына байланысты зейнетақы төлемдері, еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдері және (немесе) мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі". Салық кодексінің 341-бабының 27-тармақшасы
Ал қалған төлемдерге ЖТС салынады.
"Салық салынуға жататын зейнетақы төлемдері түріндегі табысқа бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорымен және (немесе) ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларымен жүзеге асырылатын төлемдер жатады". Салық кодексінің 326-бабы
Бұл ретте мәселе тек ай сайынғы төлемдер туралы ғана емес, сонымен қатар біржолғы төлемдер туралы да болып отыр. Мысалы, егер олар тұрғын үй сатып алуға немесе емделуге бағытталса. Сондай-ақ, егер жеке тұлғалар зейнетақы жинақтарын Қазақстан Республикасынан тыс жерге тұрақты тұруға кетуіне байланысты біржолғы түрде алса немесе бұл ақшаны мұрагерлік арқылы алса, ЖТС төлеуі қажет.
Жаңа Салық кодексінің қабылдануымен жеке табыс салығынан (ЖТС) тек бюджеттен төленетін төлемдер ғана емес, сонымен қатар зейнетақы қорларынан төленетін төлемдер де босатылады. Бұл норма жаңа Салық кодексінің 400-бабы 1-тармағының 19) тармақшасы мен 431-бабында белгіленген. Осыған сәйкес, салық салынуға жататын жеке тұлғаның табысы келесі табыс түрлеріне азайтылады:
- Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры (БЖЗҚ) және (немесе) ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары жеке тұлғалардың зейнетақы жинақтары есебінен жүзеге асыратын зейнетақы төлемдері;
- Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорымен жүзеге асырылатын зейнетақы төлемдері;
- Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын біржолғы зейнетақы төлемдері;
- БЖЗҚ немесе ерікті жинақтаушы зейнетақы қорында зейнетақы жинақтары бар қайтыс болған адамның жерлеуіне байланысты жүзеге асырылатын біржолғы төлемдер – Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасында белгіленген тәртіп пен мөлшерде.
Сол сияқты, жаңа Салық кодексінің 435-бабына сәйкес, зейнетақы аннуитеті шеңберіндегі сақтандыру төлемдері де салық салынатын табыстан шегеріледі.
Нақтылап өтейік, Мәжіліс жаңа Салық кодексін екінші оқылымда қабылдады. Алда Сенаттың мақұлдауы және құжатқа мемлекет басшысының қол қоюы керек. Бұл – ресми тұрғыдан маңызды кезеңдер. Егер бәрі жақсы өтсе жаңа Салық кодексі 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді.