Қазақстанның газ саласы қазіргі таңда тұрақты экономикалық өсімді, технологиялық жаңғыртуды және климаттық жауапкершілікті үйлестіре отырып, кешенді түрлену кезеңін бастан өткеріп жатыр.
Газ саласын дамытуды айқындайтын негізгі бағыттар мен сын-қатерлер мыналар:
- Коммерциялық газдың ресурстық базасын кеңейту
Газ секторының ресурстық базасын кеңейту – инвестицияны көп қажет ететін бағыт, ол геологиялық барлау жұмыстарына және жаңа кен орындарын игеруге айтарлықтай шығын жұмсауды талап етеді. Алайда, бұл шаралар газ саласының ұзақмерзімді тұрақтылығын қамтамасыз етудің басты шарты болып табылады, әсіресе жыл сайын өсіп отырған ішкі тұтыну жағдайында.
Жеке инвестициялар тарту және заманауи технологияларды енгізудің тиімді тетіктерін табу маңызды. Ішкі нарықтың қажеттіліктерін үздіксіз газбен қамтамасыз ету, соның ішінде ірі өндірістік нысандарды көмірден газға кезең-кезеңмен көшіру – басты басымдықтардың бірі болып отыр.
Алайда, аймақтарды газдандырудың белсенді жүргізілуі және газ тұтынудың өсуі ішкі нарықта коммерциялық газдың тапшылығы қаупін тудырады. Газдандыру деңгейінің арту үрдісін ескере отырып, ішкі қажеттілік пен экспорттық міндеттемелер арасындағы тепе-теңдікті сақтау аса маңызды.
Энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін теңгерімдік қуаттарды арттыру қажет Атап айтқанда, бұл – елдің оңтүстік және орталық аймақтарында жерасты газ қоймаларын кеңейту және жаңғырту. Бұл қоймалар: маусымдық тұтыну ауытқуларын теңестіру, газ жеткізудің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қор қалыптастыру мақсатында қажет.
- Газ мотор отыны және көмір химиясы
Газ мотор отынын (КПГ, СПГ) және көмір химиясын (метанол, аммиак, синтез-газ өндіру) дамытуға назар аудару көршілес елдердегі үрдістерге сәйкес артады.
Бұл бағыттар: табиғи газ негізінде қосымша құнды өнімдер шығаруға, шикізаттың импорттық тәуелділігін азайтуға мүмкіндік береді.
- Коммерциялық газға баға белгілеу жүйесін реформалау
Газ және газбен жабдықтау саласындағы ұлттық оператордың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін: газға баға белгілеу моделін жетілдіру қажет. Бұл: саланың кірістілігі мен орнықтылығын қамтамасыз ететін нарықтық тетіктердің құрылуына ықпал етеді, халықтың әлеуметтік осал топтарына теріс әсер етпеуге және оларды қорғауға бағытталуы тиіс.
Жоспарды жүзеге асыру нәтижесінде күтілетін көрсеткіштер:
- Коммерциялық газдың ресурстық базасын 17%-ға арттыру (2024 жылмен салыстырғанда 34,4 млрд м³ дейін).
- 2029 жылға дейін газ өңдеу қуатын 5 млрд м³-ге ұлғайту.
- Президенттің солтүстік және шығыс аймақтарды газдандыру жөніндегі тапсырмаларын ескере отырып, Газдандырудың бас схемасын жаңарту.
- Болашақ газ тұтыну сұранысын және газдандырудың әрі қарай дамуын қамтамасыз ету үшін магистральдық газ құбырларының өткізу қабілетін арттыру.
- Қолданыстағы және жаңа жерасты газ қоймалары есебінен газ жеткізуді үздіксіз қамтамасыз ету және оның шекті тұтынуын теңестіру.
- Аймақтық газ тасымалдау және сату үдерістерін цифрландыру.
- Метанды мотор отыны ретінде және СПГ (сұйытылған табиғи газ) арқылы баламалы газдандыруды көбейту.
- Көмірқышқыл газымен жүретін автобустар санын 90%-ға арттыру (2024 жылмен салыстырғанда 5143 бірлікке дейін).
- АГНКС (автогаз құю компрессорлық станциялары) желісін 71%-ға кеңейту.
- Ішкі СПГ нарығын қалыптастыру мақсатында алғашқы СПГ зауыттарын салу.
- Қазақстан Республикасында көмір химиясын дамытудың жол картасын әзірлеу.
- Газ генерациясының жалпы энергия балансындағы үлесін 27%-ға дейін арттыру (шамамен 40 млрд кВт/сағ).
- Газға баға белгілеу моделін жетілдіру:
– коммерциялық газ бағасын реттеу шараларын әзірлеу және енгізу;
– газ және газконденсат кен орындарында жұмыс істейтін жер қойнауын пайдаланушылардың коммерциялық газ бағасын реттеу;
– Ұлттық оператордың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін тарифтер мен бағаларды ұзақмерзімді жоспарлау.
- Нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру:
– АГНКС желісін дамытуға жағдай жасау.
– Төмендегі бағыттар бойынша нормативтік құжаттар (стандарттар) әзірлеу:
– магистральдық газ құбырлары/газ тасымалдау және газ тарату желілерін жобалау, салу және пайдалану;
– магистральдық газ құбырлары мен газ тарату жүйелерінің тозу дәрежесін анықтау;
– орта және ірі тоннажды СПГ объектілерін жобалау, салу, жаңғырту және пайдалану;
– бюджет қаражаты есебінен газдандырылуы тиіс жобаларды анықтау.
- Коммерциялық газды ұқыпты тұтынуды енгізу
Қаулы 2025 жылғы 21 маусымнан бастап күшіне енді.