Қазақстанда баға белгілеудің бес жосықсыз схемасы анықталды
Сурет: pixabay
Тұжырымдамада бәсекелес ортаның ағымдағы жай-күйіне және бәсекелестікті дамыту және монополистік қызметті шектеу бойынша қабылданатын шараларға талдау ұсынылған, орта мерзімде шешілуі тиіс түйінді мәселелер белгіленген.
"Жүргізіліп жатқан реформаларға қарамастан, Қазақстан Республикасының тауар нарықтарындағы бәсекелестік ортаның бұрмалануына ықпал ететін жүйелі проблемалар сақталуда", – делінген құжатта.
Түйінді проблемалардың ішінде «негізгі қуат» қол жеткізу қиындығы (тауар, не монополиялық жағдайға ие нарық субъектісінің басқа нарық субъектілері қол жеткізбестік, үстемдікке ие осындай монополист кесірінен өзге тауар өндіруші нарыққа ене алмайды), баға белгілеуді бұрмалау, сондай-ақ таңдап қолдау білдіру мен фаворитизм (мемлекеттік қолдау мен шектеулі ресурстарды дұрыстап бөлмеу).
Сондай-ақ тұжырымдамада экономиканың тиісті салаларында мемлекеттік саясатты іске асыру кезінде бәсекелестікті дамыту жөнінде шаралар қабылдауға салалық мемлекеттік органдардың жұмыс кезінде сылбырлығы байқалады, соның нәтижесінде бәсекелес және салалық саясаттардың өзара іс-қимылының теңгерімі жоқ. Нәтижесінде ел экономикасында бәсекелестікті дамыту кезінде әкімшілік кедергілер сақталуда.
Сондай-ақ тұжырымдамада Қазақстан экономикасына мемлекет үлесінің жоғары деңгейі сақталуы, экономиканың маңызды секторларында мемлекет қатысатын компаниялардың үстемдігі көрсетілген.
Сондай-ақ құжатта Бәсекелестік саясатты дамыту аясында бәсекелестікті қорғау және дамыту жөніндегі шараларды іске асыру сапасын айтарлықтай арттыру талап ететіні көрсетілген. Атап айтқанда, тұжырымдамада монополияға қарсы заңнаманы дамытудың қазіргі заманғы үрдістерін ескере отырып, нарықтық жағдайға толыққанды, көп факторлы экономикалық талдау жүргізу мәселесі келтірілген. Сонымен қатар, құжатта цифрлық экономикаға қатысты бәсекелестіктің жай-күйін талдаудың қолданыстағы әдістемесін қолдану жеке мәселе екені айтылады.
Сондай-ақ, ақпарат асимметриясына байланысты проблемалардың болуы да келтірілген. Ақпарат асимметриясы ол - өнім беруші оның сипаттамалары туралы, сондай-ақ сатып алушыға қарағанда нарықтағы бар ұсыныстар туралы көбірек білетін жағдай. Нәтижесінде, асимметриялық ақпарат сұранысты қайта бағыттауға кедергілер тудырады: жаңа қатысушылар үшін тиісті тауар нарығына кіру шарттарын, сондай-ақ тұтынушылардың тиімді ұсыныстарды іздеу мүмкіндіктерін шектейді, осылайша сатушылар арасында тұтынушы үшін бәсекелестікті тежейді. Мысал ретінде ТКШ қызметтері нарықтарын келтіруге болады. Сонымен қатар, ақпараттың асимметриясы тұтынушылардың мінез-құлқын талдауға және оларды иррационалды таңдауға мәжбүрлеп, бағаны негізсіз өсіруге алғышарттар жасайды.
Өз кезегінде, құжатта бәсекелестікті қорғау және дамыту саласын дамыту пайымы көрсетілген.
"Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту жөніндегі мемлекеттік саясаттың жазалаушы бағытынан тауар нарықтарында бәсекеге қабілетті ортаны қалыптастыруға көшуге бағдарланған", – делінген тұжырымдамада.
Қойылған міндеттер кәсіпкерлік субъектілерінің өндірістің түйінді факторларына, мемлекеттік қолдау шараларына алалаусыз қол жеткізуін қамтамасыз ету, бәсекелестікті дамыту үшін кедергілерді қысқарту арқылы қол жеткізілетін болады.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту тетіктерін жетілдіру бойынша әзірленген шаралар монополияға қарсы реттеудің профилактикалық шараларының нәтижелілігін арттыру есебінен бұзушылықтардың санын азайтуға (нарық субъектілерінің монополияға қарсы комплаенс актілерін қабылдауы бойынша ынталандыруды дамыту, түсіндіру институттарын және ұсынымдарды дамыту), сондай-ақ монополияға қарсы орган қабылдайтын шешімдердің сапасын арттыруға (экономикалық талдау сапасын арттыру, бас экономист институтын енгізу) бағытталатын болады бәсекелестік, сандық платформалардың үстем жағдайын бағалаудың жаңа факторлары). Ұлыбританияның тәжірибесі бойынша жосықсыз бәсекелестікті ашу тетіктері шеңберінде баға белгілеудің 5 жосықсыз схемасы қаралатын болады.
Мемлекеттің кәсіпкерлік қызметке қатысуын шектеу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады. Іске асырылып жатқан шаралар мемлекеттік тапсырмалардың, бірыңғай мемлекеттік операторлардың, Мемлекеттік сатып алу мен квазимемлекеттік сектор сатып алуының бәсекеге қабілетсіз түрлерінің санын қысқартуға бағытталған.
Президенттің 2020 жылғы 31 желтоқсандағы № 484 Жарлығына сәйкес бәсекелестікті дамытуға жәрдемдесу және проактивті бәсекелестік саясатын енгізу жөніндегі жұмысқа барлық орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары тартылатын болады. Атап айтқанда, салалық реттеушілермен монополияға қарсы орган жүргізген талдау қорытындылары бойынша бәсекелестікті дамытудың Жол карталары әзірленетін болады.
Ел азаматтарының әл-ауқатын қамтамасыз ету мақсатында қайта қосудың шығасылары мен кедергілерін жою бойынша бәсекеге қабілетті шаралар іске асырылатын болады. Белгілі болғандай, елордада ТКШ қызметтерін жеткізушілерді онлайн-ауыстыру жобасы басталды.
