Мұнай бағасының тек 1 долларға өсуі Қазақстан бюджетіне 150 млн доллар әкеледі

Мұнай баррелінің бағасы Қазақстанның кірісін тікелей айқындайды: сарапшылардың есептеулері бойынша баға белгілеулердің ауытқуының әрбір доллары бюджет түсімдерінің 150 млн долларына тең, деп хабарлайды Zakon.kz.

ING халықаралық банк тобының ТМД-ның 4 елі (Әзірбайжан, Армения, Қазақстан, Өзбекстан) бойынша жуырдағы есебінде анықталған шикізат конъюнктурасына бұл өткір тәуелділік, өсіп келе жатқан жаһандық тұрақсыздық жағдайында ел экономикасының іргелі осалдығын көрсетеді.

Сыртқы соққылар ТМД-ға қалай әсер етеді?

ING халықаралық банк тобы (Internationale Nederlanden Groep – Нидерландыдағы ең ірі банк тобы, 2011 жылдан бастап жаһандық жүйелі маңызды банктердің қатарына кіреді. – Шамамен. ред.) ТМД-ның 4 елінің тобына арналған жаңартылған макроэкономикалық болжамдарды жариялады. ING Think платформасында жарияланған талдамалық жазбада, сауда қақтығыстары орталықтарымен тікелей байланыс шектеулі болғанына қарамастан, аймақ экономикасы елеулі жанама әсерлерге ұшырайтыны көрсетілген.

"АҚШ-қа тікелей тәуелділіктің шектеулі болуына қарамастан, әсер жанама арналар арқылы көрінеді: инфляциялық тәуекелдердің артуы, алтын бағасының өсуі және мұнай бағасының төмендеуі туралы күтулер, сондай-ақ тәуекелді активтерден портфельдік инвестициялардың кетуі есебінен жаһандық доллар әлсіздігінің жұмсаруы", – делінген ING хабарламасында.

Баға мәселесі

Қазақстан мен Әзербайжан үшін жағдай өзгеше. Бұл елдердің экономикалары мұнай экспортынан айтарлықтай дәрежеде тәуелді. Экономист Эльдар Шамсутдинов бұл тәуелділіктің ауқымын атап көрсетті:

"Мұнай бағасының төмендеуі Қазақстан мен Әзірбайжанды басты назарға алады. Екі ел де мұнай саудасына тәуелді: ол экспорттың 55% және 88%, сондай-ақ бюджет кірістерінің сәйкесінше 22% және 52% құрайды". Эльдар Шамсутдинов

Мұнай бағасының динамикасының осы елдердің бюджеті мен экспортына тікелей әсері орасан зор.

"Барреліне әрбір 1 доллар Қазақстанға 550 млн доллар экспорт пен бюджетке 150 млн доллар қосады; Әзірбайжан үшін – 300 млн доллар және 150 млн доллар көлемінде әсер етеді". Эльдар Шамсутдинов

Бұл сандарда қалай көрініс табуы мүмкін

Жақында мұнай бағасына қатысты болжамдардың 2025 жылы 5 долларға және 2026 жылы 11 долларға төмендетілуі Қазақстанның ағымдағы шоты мен бюджетіндегі тапшылықты ЖІӨ-нің 0,3-0,6%-на дейін арттыруы мүмкін, ал Әзербайжан үшін шығындар екі жыл ішінде ЖІӨ-нің 2%-ына жетуі ықтимал, деп жазады ING мамандары.

"Алайда Әзербайжан өзін анағұрлым оқшау ұстай алады – оның бюджеті мен ағымдағы шотын теңестіру үшін мұнайдың өзіндік құнсыз бағасы 63-64 доллар шамасында. Ал Қазақстанға бюджетті теңестіру үшін Brent маркалы мұнай барреліне 80 доллар қажет", – дейді ING.

Дегенмен, Қазақстан бейімделу тетігіне ие және теңге бағамы арқылы әрекет ете алады, деп көрсетеді банкирлер.

Ірі капитал ТМД-ны айналып өтуде

АҚШ долларының негізгі әлемдік валюталарға қатысты жалпы әлсіреуіне (қарастырылып отырған кезеңде 8%-ға төмендеу) қарамастан, ТМД-ның 4 елінің айтарлықтай нығаю көрсете алмады. Өзбек сомы тұрақтылығын сақтаса, ал қазақстандық теңге мен армян драмы небәрі 1,4–1,5%-ға ғана нығайды.

Аналитиктердің пікірінше, жаһандық белгісіздік жағдайында инвесторлар "қауіпсіз" активтер арасында қозғалып жатыр, ал дамушы елдердің валюталарына капитал құйылмай отыр. Ерекше жағдай – долларға қатаң байланған әзербайжан манаты.

Дегенмен, жағдайды қайта бағалағаннан кейін ING Қазақстан бойынша ЖІӨ өсімі жөніндегі болжамын 4,5% деңгейінде сақтап қалды. Бұл – ең алдымен мұнайға тәуелділікпен байланысты тәуекелдер аясында елдің перспективаларына мұқият баға берілгенін білдіреді.