Алматы хайуанаттар бағындағы жолбарыстардың жағдайы қалай
Сурет: КЖА
Іс-шара барысында жолбарыстарды сақтаудың жаһандық стратегиясы қабылданды. Бағдарлама 2022 жылға дейін есептелген, ал 2023 жылы бұл аңдардың популяциясын қалпына келтіру және екі есе көбейту жобасы толығымен орындалғаны атап өтілді.
Бүгінде Жер бетінде 6500-ге жуық жолбарыс мекендейді, ал бағдарлама пайда болған кезде олардың саны 3200 болған.
Сурет: КЖА
Мысықтар тұқымдасына жататын жыртықтардың ең ірі түрлерінің бірі – Амур жолбарысы. Олар аз мөлшерде солтүстік-шығыс Қытай мен Солтүстік Кореяда, ал көп бөлігі (соңғы мәліметтерге сәйкес, 750-ден астам) Ресейде мекендейді.
Амур жолбарыстары Қазақстанда да бар, бірақ, әзірге тек хайуанаттар бағында. Мерекеге орай, Алматы хайуанаттар бағындағы жолбарыстардың жағдайымен танысып қайттық.
Сурет: КЖА
Ерасыл Сағындық хайуанаттар бағында үш жылдан бері жұмыс істейді. Келген сәттен бастап ол жыртқыш жануарлар бөлімінің зоотехнигі қызметін атқарады.
"Жұмысым маған өте ұнайды. Шынымды айтсам, басында қорқынышты болды, бірақ қазір үйреніп кеттім. Әр жолбарыстың мінезі ерекше. Олар негізінен сабырлы, бірақ жұптарынан бөлгенде ашуланады, сондай-ақ тамақтанып жатқан кезінде біреудің жақындағанын ұнатпайды. Біздің хайуанаттар бағында тоғыз жолбарыс бар. Олардың бесеуі жас және төртеуі ересек", – дейді Ерасыл.
Тамақ мөлшері жануардың жасына, салмағы мен жынысына байланысты. Мысалы, ең үлкен 14 жасар Урман атты жолбарыс күніне 12 келі ет жейді.
"Урманның Таша деген жұбы бар, ол күніне жеті келі ет жейді. 5 жасар Бентлиге сегіз келі, қалған жас мысықтарға күніне алты-жеті келі ет береміз. Олардың рационында сиыр еті, тауық еті, қоян, кейде балық кіреді. Аптасына бір күн ет берілмейді, өйткені табиғатта жыртқыштар күн сайын ет жемейді, әсіресе көп мөлшерде", – дейді зоотехник.
Сурет: КЖА
Хайуанаттар бағындағы жануарлар өмірінің маңызды құрамдас бөлігі ойын-сауық болып табылады. Келушілерге жолбарыстар мен басқа жануарлар күні бойы жататындай көрінеді. Негізі, ғылыми бөлімнің қызметкерлері оларды үнемі бір нәрсемен қызықтыруға тырысады.
"Ыстық күндерде, әсіресе, тамақтанғаннан кейін жолбарыстар көлеңкеде жатуды ұнатады. Ал таңертең олар бір-бірімен белсенді ойнайды. Сондықтан келушілерге хайуанаттар бағы ашылған уақытта келуге кеңес беремін. Таңғы 8-ден 11-ге дейін барлық жануарлар белсенділік танытады", – дейді Алматы хайуанаттар бағы ғылыми бөлімінің қызметкері Юлия Дудкина.
Сурет: КЖА
Юлия мұнда 2017 жылдан бері жұмыс істейді. Ол өз қызметін жыртқыш сүтқоректілер бөлімінде кипер болып бастады – бұл жануарларға тікелей күтім жасайтын адам. Арыстандармен, жолбарыстармен, ягуарлармен және аюлармен жұмыс істеді.
"Содан кейін ғылыми бөлімге, кейіннен ветеринарлық бөлімге ауыстым, өйткені бұл менің тікелей мамандығым және бұл салада үлкен тәжірибем бар. Ветеринар ретінде хайуанаттар бағындағы барлық жануарлармен жұмыс істедім. Ал қазір жануарлармен іс-шаралар мен тренингтер өткізімін. Пеликандардан бастап жолбарыстарға дейін барлық аң-құстармен жұмыс істеймін", – дейді Юлия Дудкина.
Кейбір жануарлар ерекше күтімді қажет етеді. Мысалы, Бентли атты жолбарыс өзінің жұбы Айкамен бірге келушілер аз жүретін тыныш аймақтағы қоршауда мекендейді.
"Бұл біздің репродуктивті жұбымыз. Көптеген адамдар жануарлардың экспозициясы хайуанаттар бағының негізгі жүктемесі деп санайды, бірақ олай емес. Біздің жұмысымыздың маңызды бөлігі – түрлерді сақтау және ұрпақ алу", – деп атап өтті Юлия.
Ұзақ уақыт бойы Алматы хайуанаттар бағында жолбарыстардың күшіктері болған жоқ. Жалғыз ұрғашы – Рада қартайған шағында өлді. Жаңа ұрғашылардың келуін күткен кезде хайуанаттар бағында қоршаулар толық жөндеуден өтті.
"Бізге жиі келетіндердің барлығы қоршаулардың ойын алаңы, бассейндері және көгалдандыруы бар кең екеніне назар аударады. Яғни, олар халықаралық стандарттарға сәйкес келеді, сондықтан біз бағдарламалық жануарларды ала бастадық. Бағдарламалық жануарлар – бұл шатыстырылмаған таза түр, үлкен құндылық.
Мысалы, біздің барлық жолбарыстарымыз Амур, бірақ тек бағдарламалық жасақтамада қанның тазалығы расталған. Олардың ұрпақтары бір күні табиғи ортаға оралуы мүмкін", – дейді ғылыми бөлімнің қызметкері.
Бентли мен Айканың ұрпақтары Іле-Балқаш резерватының тұрғындарының бірі болуы мүмкін, онда заманауи молекулалық-генетикалық мәліметтер бойынша Амур жолбарысымен іс жүзінде бірдей Тұран жолбарысын жандандыру жұмыстары жүргізілуде.
Сурет: КЖА
"Әрине, жануарларды жан-тәнімен сүйетін адамдар ретінде біз Қазақстанда осындай жұмыстардың жүргізіліп жатқанына өте қуаныштымыз. Бірақ, жыртқыш мысықтармен жұмыс істеу оңай шаруа емес. Қиыны азық-түлік базасын қалпына келтіру немесе жануарларды кіргізу емес, халықпен ағарту жұмыстарын жүргізу. Іле-Балқаш резерватының айналасында халық көп. Сондықтан әріптестерімізді үлкен жұмыс күтіп тұр, олардың қолдарынан келеді деп үміттенемін", – дейді Юлия.
Шынында, Қазақстанда адамдарға жақын мекендейтін мұндай ірі жыртқыштар жоқ. Тянь-Шань аюлары тауларда тұрады және адаммен байланыспайды, ал соңғы Тұран жолбарысы ХХ ғасырдың ортасында жойылды.
"Тіршілік ету ортасының азаюы жолбарыс популяциясының апатты түрде азаюына әкелді. Аумақтың азаюы азық-түлік базасының қысқаруына әкеледі, яғни ұрғашылар аз туады, өйткені тамақ жеткіліксіз. Жолбарыстар – сирек кездесетін, жойылып кету қаупі төніп тұрған жануарлар, оны бүкіл әлем, жабайы аңдармен айналысатын барлық адамдар түсінеді. Бұл түрді хайуанаттар бағында сақтау да жаһандық маңызға ие", – деп атап өтті ғылыми бөлім қызметкері Юлия Дудкина.
Бұған дейін Алматы хайуанаттар бағының өкілдері 2023 жылдың соңында дүниеге келген екі төлге Айсар және Талас есімдері берілгенін айтты,
