Колониялардағы еңбек: сотталғандар қайда жұмыс істейді және қандай мөлшерде еңбекақы алады
Сурет: Zakon.kz/Мира Жакибаева
№37 мекеме
Қызылордада №37 мекемеде 180 сотталушы өз мерзімін өтеп жатыр. Оның 155-і шағын және орта бизнестің әртүрлі қалалық өндірістік учаскелерінде жұмыс істейді және еңбекақы алады.
ҚР ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің Қызылорда облысы бойынша "№37 мекеме" РММ бастығының орынбасары әділет подполковнигі Өмірзақ Сейдахметов, қалған сотталғандар түрлі себептермен жұмыс істемейтіндігін айтты. Олардың кейбіреулері апат салдарынан мүгедектікке ұшыраса, кейбіреулері ауыр дертке шалдыққан.
Бос отырғысы келмейтіндер үшін жұмыс әрқашан табылады. Мекеме Қызылорданың 21 компаниясымен еңбек шарттарын жасасқан. Барлық сотталғандарға ең төменгі жалақы – 85 мың теңге және жоспардан тыс үстемақылар беріледі. Ол 100 мың, тіпті 200 мың теңгеден астам болуы мүмкін.
Айына 300 мың және одан да көп
Закиржан Мамаджанов – 25 жаста. Ол Өзбекстан азаматы және Қызылорда колониясында газоблоктар өндірісінде жұмыс істейді. Оның қасында тағы екі жерлесі бар. Қазір олардың барлығы өз ісінің нағыз шеберлері.
Сурет: Zakon.kz/Мира Жакибаева
Закирджанның өзі көптеген жылдар бойы Екатеринбургте отбасымен бірге тұрды, онда ол құрылыста жұмыс істеді және өзі айтқандай, ол керемет құрылысшы. Ол мерзімнің соңына дейін біраз уақыт қалғанын және жұмыстан кеткісі келмейтінін айтады.
"Өзбекстаннан Қазақстанға өту кезінде қалтамнан анаша салынған сөмкешені шығаруды ұмытып кетіппін. Оны өзім пайдаланатынмын. Алайда, оның салмағы жеке пайдаланудан асып кеткендіген, шекарашылар мені ұстады. Алдымен мен Шымкенттегі изоляторда отырдым, содан кейін осында жіберді. Осы айда біздің балалар 300 мың теңгеден астам еңбекақы алды. Егер біз жұмыс көлемін ұлғайтсақ, тиісінше, жалақымыз да өседі. Ақшаның біраз бөлігін дүкеннен азық-түлік сатып алу үшін өзімізде қалдырамыз, қалған бөлігін отбасымызға жібереміз", – дейді Закиржан.
Закирджан ұзақ жылдар бойы Екатеринбургте отбасымен бірге тұрған, онда құрылыс саласында қызмет атқарған. Ол мерзімінің аяқталуына біраз уақыт қалғанын және жұмысты тастағы келмейтінін айтты.
Оның жерлесі Сатидрин Гулиев мемлекеттік шекараны есірткімен кесіп өткені үшін сотталған. Қазір ол Қызылордада мерзімін өтеп жатыр және газоблоктар өндірісінде 300 мың теңгеден астам қаражат алады.
"Біздің мекемеде негізінен Қазақстанның түкпір-түкпірінен сотталғандар мен шетел азаматтары жазасын өтеп жатыр. Олардың оқиғалары әртүрлі. Алкогольді күйде көлік жүргізіп апатқа ұшырап, адам өліміне себепкер болғандар, есірткіге байланысты қылмыстар үшін сотталғандар бар. Жазасын өтеу кезінде олар жұмыс істеуге құқылы. Бұл тәрбиелік мақсатта жасалады — еңбек адамды түзетеді. Сотталғандар келтірілген залал, моральдық және материалдық шығындар үшін атқару парақтары бойынша есеп айырысуы керек. Сондықтан табыстың 50% – ы оларды өтеуге есептеледі", — дейді Өмірзақ Сейдахметов.
№60 мекеме
"№60 түзеу мекемесінде 900 сотталушы бар. Оларды жұмыспен қамтамасыз ету үшін түрме аумағында өнеркәсіптік аймақ құрылды.
"Біздің өнеркәсіптік аймақта 12 өндіріс бар. Жеке кәсіпкерлер түзеу мекемесінің әкімшілігімен келісім-шарттар жасасты және өнеркәсіп аймағында өз өндірістерін құрды. Орындалған жұмыс үшін ең төменгі жалақы мен сыйақы төленеді", – дейді Қызылорда облысы бойынша қылмыстық-атқару жүйесі департаментінің бастығы әділет полковнигі Шаймерден Есенкелдиев.
Түзету мекемесіндегі суретшілер арасында кәсібилері де бар бар. Кейбіреулері қала мен облыстың әртүрлі мекемелерінен тапсырыс бойынша суреттер салады, қазақ ыдыстарының эскиздерін сызады, дайын бұйымдарды бояумен айналысады.
Сурет: Zakon.kz/Мира Жакибаева
Түрмеде қолөнермен айналысып, бостандыққа шыққаннан кейін де бұл ісін ары қарай өрбітіп шағын бизнеске айналғандырғандардың бірі — Руслан Жүсіпов. Ол осы түрмеде отырғанда ағаш оюмен айналысты. Қазақтың ұлттық ыдыстарын жасай бастады. Туыстарынан оған кездесуге келгендердің барлығына өз шеберліктерін жарнамалады. Уақыты келгенде және ол бостандыққа шыққанда, бүгінгі күнге дейін жұмыс істейтін шағын цех ашты. Осылайша тағы бірнеше қызылордалықтарға жұмыс берді.
Түзеу мекемелерінде әйелдер де бар, олардың кейбіреулері наубайханаларда нан пісіреді. Мемлекеттен кондитерлік дүкендер ашуға, тіпті мал сатып алуға гранттар ұтып алғандар да бар.
Бизнес гранттары
Бірнеше күн бұрын Қызылорда қалалық пробациясынан 6 сотталушы мемлекеттен өтеусіз гранттар алды. Олар "Бастау Бизнес" жобасы аясында "Атамекен" кәсіпкерлер палатасында оқыды, мал шаруашылығын дамытуға және кондитерлік цех ашуға бизнес-жобалар дайындады. Олардың әрқайсысы мемлекеттен 1 млн 476 мың 800 теңгеден өтеусіз грант алды.
"Менің бизнес-жобамның мақұлданғанына қуаныштымын және мен мемлекеттен өтеусіз ақша алдым. Енді мен шағын цехымды ашамын, пісіремін, өйткені кондитерлік өнімдер әрқашан сұранысқа ие. Цехқа арналған жабдыққа ақша қажет болды, мен пробацияда грант алу конкурсына қатыса алатынымды білгенде, мекеменің адвокатына келіп, көмек сұрадым. Олар маған өз бизнесімді ашуға көмектесті", – дейді қызылордалық.
Сурет: Zakon.kz/Мира Жакибаева
Есепте тұрған сотталғандар әлеуметтік-құқықтық көмек алады, оның ішінде өз ісін ашуға мүмкіндігі бар. Олар жабық мекемеде немесе колониялық елді мекендерде емес. Олар қалада еркін қозғалады, бірақ егер олар кішігірім болса да, қылмыс жасаса, онда олар пробациялық бақылауда болады.
Қызылорда облысы бойынша қылмыстық-атқару жүйесі департаментінің баспасөз хатшысы Данагүл Достанова, соңғы жылдары сотталғандардың көбі ақша тапқысы келетіндігін айтты.
"2024 жылдың басынан бері 9 сотталушы мемлекеттен өтеусіз гранттар ұтып алды. Бизнес ашу, жұмыс істеу оларды тәрбиелейді", — дейді Қызылорда қалалық пробация қызметінің бастығы Фарида Сембаева.
Бұған дейін Алматыдағы Түрксіб ауданы прокуратурасының бастамасымен 85 сотталушы жұмысқа орналасқаны хабарланған болатын.
