Жер асты суларын алу жобасын әзірлеу және олардың мониторингі қағидалары бекітілді

Су ресурстары және ирригация министрі 2025 жылғы 30 маусымдағы бұйрықпен жер асты суларын алу жобасын және жер асты суларын бақылау бағдарламасын әзірлеу және келісу ережелерін бекітті, деп хабарлайды Zakon.kz.

Жерасты суларын алу жобасы арнайы су пайдалануға рұқсат алғанға дейін әзірленеді және жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті органмен келісуге жатады және жерасты суларын алуды жүзеге асыру кезінде қолданылатын құрылыстарды, қондырғыларды, жабдықтарды, технологияларды жобалау, салу және пайдалану, сондай-ақ оларға қызмет көрсету және жөндеу кезінде жағдайлар белгілейді.

Жерасты суларын алу жобасы су пайдалану объектісін салу және пайдалану үшін қажетті мәліметтерді қамтиды, оның ішінде:

• алынатын (ағызылатын) сулардың сапалық көрсеткіштері (химиялық, бактериологиялық, радиологиялық);
• санитариялық-қорғау аймақтарының, округтердің мөлшері және оларды ұстау шарттарының сипаттамасы;
• учаскенің геологиялық-гидрогеологиялық жағдайы (жерасты суларының пайда болу тереңдігі, жерасты сулары деңгейлерінің динамикасы, жерүсті және жерасты суларының гидравликалық байланысы, аэрация аймағының литологиялық-фациялық құрамы);
• жерасты суларын қалыптастырудың бекітілген қорлары мен шарттары туралы деректер;
• жерасты суларының жай-күйінің мониторингі.

Рұқсат беру үшін және кейіннен жерасты суларын алу кезінде арнайы су пайдалануды жүзеге асыру үшін жеке және заңды тұлғалар қызметінің рұқсат беру талаптарына қосымша сәйкестігі шарт болып табылады.

Жерасты суларын алу жобасы жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамаға сәйкес пайдалы қазбалар қорларына мемлекеттік сараптамадан өткен тиісті жерасты сулары кен орнындағы жерасты сулары қорларын есептеу жөніндегі есеп негізінде әзірленеді және мыналарды қамтиды:

• жерасты сулары кен орнының қысқаша геологиялық-гидрогеологиялық сипаттамасы, оның контурларын, сулы горизонттардың тереңдігін, қорларды есептеу жөніндегі есеп негізінде жасалған қабаттың максималды қуатын қоса алғанда сондай-ақ қорларды бағалау туралы есепке сәйкес кен орнының өзге де ерекшеліктерін;
• алдыңғы үш жылда әзірленген ұқсас жобалар туралы деректер мен біліктілік туралы мәліметтерді қоса алғанда, жобаны әзірлеуге жауапты жобалау ұйымы, сарапшы туралы мәліметтер;
• жерасты сулары сапасының белгіленген нормативтерін ескере отырып, сапалық сипаттамаларды бағалау туралы деректер;
• жерасты суларын алу көлемі және пайдалану мақсаттары;
• пайдалану және бақылау ұңғымаларының координаттарын көрсете отырып, олардың орналасу схемасы;
• пайдалану және байқау ұңғымаларының конструкциясына, көрсетілген ұңғымалардың оқпандарымен қиылысатын сулы горизонттарды оқшаулау жөніндегі жұмыстарға қойылатын техникалық талаптардың сипаттамасы, құбырлар бағанының тереңдігі, диаметрлері, су қабылдау бөлігінің түрі, су көтергіштер мен ұңғыманың бастары, сондай-ақ оларды сынау тәртібі, ұңғыманың конструкциясына қатысты өзге де талаптар;
• ұңғымалар сүзгілерінің конструкциясының сипаттамасы және егер ұңғымалар сүзгілік болса, оларды орнату аралықтарын көрсету;
• пайдалану және бақылау ұңғымаларының сағаларын жабдықтауға қойылатын талаптар;
• пайдалану және бақылау ұңғымаларын бұрғылау технологиясы, бұрғыланған ұңғымаларды пайдалануға енгізу;
• бұрғыланған ұңғымаларда геофизикалық және өзге де зерттеулер жүргізу жөніндегі іс-шаралар;
• су тартуды санитарлық қорғау аймағының белдеулерін ұйымдастыру және жайластыру және су тартуды санитарлық қорғау аймағында күзет режимінің сақталуын бақылауды жүзеге асыру;
• су жинау құрылыстарының тізбесі мен олардың техникалық және өзге де сипаттамалары;
• жерасты суларының сапалық және (немесе) сандық көрсеткіштеріне әсер етуі мүмкін ғимараттардың, құрылыстардың, қалдықтарды көмудің, өндірістік объектілердің және өзге де объектілердің болуы туралы мәліметтерді қоса алғанда, пайдалану және бақылау ұңғымаларын, сондай-ақ өзге де су жинау құрылыстары мен қондырғыларын орналастыру жоспарланатын жер учаскесі туралы мәліметтер;
• жерасты суларын алудың технологиялық процесінің сипаттамасы, жерасты суларын алуды қамтамасыз етуге тартылған технологиялық қондырғылар мен құрылыстарға, тазарту және дайындауға қойылатын талаптар;
• учаскеде ұңғымаларды бұрғылау және (немесе) оларды алу процесінде жерасты суларының сапалық және (немесе) сандық көрсеткіштеріне әсер етуі мүмкін объектілер болған жағдайда, олардың зиянды әсерін болдырмау үшін қажетті іс-шаралардың сипаттамасы;
• жерасты суларын алу және тазарту (су дайындау) кезіндегі шығындарды сипаттау және есептеу, оның ішінде өз қажеттіліктері үшін пайдаланылатын су мөлшерін есептеу;
• су тұтынуды, су реттегіш құрылғыларды есепке алмай, жерасты суларын алуды болдырмайтын бақылау, есепке алу аспаптарының сипаттамасы және орналасу сызбасы;
• жерасты суларын алу кезіндегі шығындарды азайту жөніндегі іс-шаралар тізбесі;
• белгіленген шектеулер мен лимиттерге сәйкес жерасты суларын алуды қамтамасыз ететін ұңғымалардың жұмыс режимдерін сипаттау;
• жерасты суларының кен орнын ластанудан және сарқылудан қорғау жөніндегі іс-шаралар;
• ұңғымаларға және су жинау қондырғылары мен құрылыстарына, сондай-ақ есепке алудың бақылау аспаптарына техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі тұрақты іс-шараларды жүргізу талаптары мен мерзімдерінің сипаттамасы;
• жерасты суларын алу тоқтатылған немесе тоқтата тұру жағдайында ұңғымалар мен су жинау қондырғылары мен құрылыстарын жою және консервациялау жөніндегі іс-шаралардың сипаттамасы;
• ұңғымада немесе су жинау жабдығында апат болған жағдайдағы іс шаралар жоспары;
• аумақтардың су басуына, шөлейттенуге, жердің батпақтануына, көшкіндер мен топырақтың шөгуіне жол бермейтін іс-шаралар.

Жерасты суларын алу жобаларында жерасты суларының деңгейін, дебитін, температурасын және химиялық құрамын бақылау үшін бақылау ұңғымаларының режимдік желісі көзделеді.

Жерасты суларын алу жобасы жақын маңдағы өнімді қабаттарға зиян келтіру мүмкіндігін болдырмайтын барлық шарттарды сақтай отырып, өнімді қабаттарды пайдалануды көздейді.

Жерасты суларын алу жобасы өнімді горизонттарды пайдаланудың осындай режимін көздейді, ол жоғарыда немесе төменде орналасқан сулы горизонттардан су ағыны есебінен пайдаланылатын горизонт суларының араласуын болдырмайды.

Жерүсті және жерасты жабдықтарының конструкциясы олардың жай-күйін бақылау және зерттеу жұмыстарын жүргізу, сағадағы температураны, қысым мен дебитті өлшеуді қамтамасыз ету, тереңдік аспаптарын ұңғыма оқпанына түсіру, оның ішінде оны пайдалану уақытында да қауіпсіз және еркін қол жеткізуді қамтамасыз етуі тиіс.

Жерасты суларын алу жобасы ұңғымаларды пайдалану режимін көздеуі тиіс, мынадай жағдайларда ұңғымаларға күрделі жөндеу жүргізуді қамтиды:

• пайдалануды жалғастыруға мүмкіндік бермейтін айналасындағы колонналардың зақымдалуы және ұңғыманың техникалық жөнделуінің мүмкін емес жағдайында;
• құмдалып кеткенде;
• ұңғыма оқпанында тұз жиналып қалғанда.

Сондай-ақ келесілер бекітілген:

• Жер асты суларының мониторингі бағдарламасын әзірлеу тәртібі.
• Жер асты суларын алу жобасын келісу тәртібі (2028 жылғы 1 қаңтардан бастап).
• Жер асты суларының мониторингі бағдарламасын келісу тәртібі және т. б. 

Бұйрық 2025 жылғы 15 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі.