Қазақстан қоғамдық кеңістігіндегі зайырлылық
Aқорда
Қазіргі таңда Қазақстанда 150-ге жуық ұлт өкілдері өмір сүреді. Осыған байланысты елімізде әр-түрлі дін ұстанушыларды кездестіре аламыз. Яғни, ар ождан және сенім бостандығы бар.
Жалпы ар-ождан бостандығы дегенді қалай түсінеміз? Қазақстан Республикасы Конституциясының 22-бабында: "Әркімнің ар-ождан бостандығына құқығы бар", деп анық бекітілген. Ар-ождан бостандығы – ең алдымен жеке адамның кез-келген идеологиялық бақылаудан бостандығын білдіретін адамның негізгі жеке құқықтарының бірі, әркімнің рухани құндылықтар жүйесін өз еркімен таңдау құқығы. Ар-ождан бостандығы адамның абсолюттік құқығы болып табылады.
Қазіргі уақытта адамның наным-сенім бостандығы құқын сақтау мәселелеріне Қазақстанда аса үлкен назар аударылып келеді деп сендіре аламыз. Діни саламыз бірқатар заңнамалық және құқықтық-нормативтік актілер, сондай-ақ, Конституция, Азаматтық кодекс, "Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы" заң арқылы реттелуде. Ар-ождан және діни сенім бостандығы азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет құрудың маңызды шарты болып табылады.
Ар-ождан мен дін бостандығы принципін дәйекті түрде ұстанудың басқа да жақсы себептері бар. Қазақстанның діни ерекшелігі оның аумағында христиан және ислам сияқты ірі әлемдік конфессиялар тарихи байланыста болды. Сонымен қатар, елде азаматтар иудаизмді, буддизмді, индуизмді ұстанады.
Қазақстанда дінге сенушілерден басқа азаматтардың тағы бір санаты бар: қандай да бір діни нанымдарды ұстанбайтын азаматтар. Сонымен қатар, соңғы жылдары олардың қоғамдағы үлесі артып келеді. Қазақстан азаматтары сияқты олардың діни нанымдарын бөліспеуге және өздерінің зайырлы, атеистік көзқарастарын ұстануға құқығы бар. Ар-ождан және діни сенім бостандығы қағидаты қоғамда толеранттылық мәдениетін қалыптастыру үшін негіз қалайды, онсыз дінаралық бейбітшілік пен келісім мүмкін емес. Қазақстанда тек ұлтаралық неке ғана емес, сол себепті конфессияаралық отбасылар да кездеседі. Олардың мүшелері әртүрлі нанымдарды ұстанады, бірақ бірге тұрады.
Ар-ождан бостандығы мен толеранттылық-Қазақстанда түрлі конфессиялардың өмір сүруінің кепілі. Сонымен қатар, діни төзімділік қоғамда деструктивті діни бірлестіктерге адал қарайды дегенді білдірмейді. Толеранттылық, ең алдымен, заңсыз әрекеттерге емес, адамдардың нанымдарына құрметпен қарауды білдіреді.
Өз кезегінде, ҚР заңнамасы қоғамның рухани саласында болып жатқан үдерістерді көрсетеді, сын-қатерлер мен қауіптерге жауап беруге ұмтылады. Ол дінге сенушілердің діни қажеттіліктерін және діни бірлестіктердің қызметін қанағаттандыру үшін қолайлы құқықтық режим жасауға бағытталған және сонымен бірге деструктивті діни бірлестіктердің қоғамдағы ықпалын шектейді.
Мұның бәрі діни қатынастар саласындағы жағдайды тұрақтандыру үшін жаңа жағдайлар жасайды, елдің діни қарама-қайшылықтары арасындағы қарым-қатынаста оң өзгерістерге әкеледі. Сонымен бір мезгілде стратегия шеңберінде елдің әлеуметтік мәселелерінің кең ауқымын шешуге діни ұйымдардың қатысу мүмкіндігі одан да арта түседі.
ҚР Тұңғыш Президенті - Елбасы Н.Назарбаев қоғамда зайырлы сананы нығайту қажеттілігін әрдайым айрықша айтып келеді. Осы жайында өзінің "Қазақстан – 2050" Стратегиясында: "Біз мұсылман үмбетінен екенімізді мақтан тұтамыз" деп атап өтеді. Бұл – біздің дәстүріміз. Бірақ бізде зайырлы қоғамның дәстүрлері бар, Қазақстан – зайырлы мемлекет екенін естен шығармауымыз қажет. Және зайырлылықты үнемі сақтауға және оны дамыта түсуге бар күш-жігерімізді аямауымыз абзал.
Жанғали Ақерке, дінтанушы, Алматы қаласы Қоғамдық даму басқармасы Мониторинг және талдау Орталығының жетекші маманы
Тунгатова Улжан Аскарбаевна, дінтанушы ,Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ның аға оқытушысы
