Зер салсақ, Ұлттық қордағы алымдар саны түсімдерден айтарлықтай жоғары. Сондай-ақ, айқын бірнеше факторды байқауға болады.
Біріншіден, 2024 жылғы қаңтар-қараша аралығындағы түсімдердің таза сомасы 3,3 трлн теңге, бұған қоса, инвестициялық табыс 2,53 трлн теңгені құрады.
Екіншіден, түсімдердің негізгі бөлігін әлі күнге мұнай-газ секторы алып тұр. Бұл қазақстандық экономиканы әртараптандырудың ауылы алыс екенін көрсетеді.
Түсімдер құрылымы келесідей:
Мұнай секторы ұйымдарынан алынатын тікелей салықтар 3,23 трлн теңгені құрады.
Оның ішінде:
- корпоративтік табыс салығы — 1,15 трлн,
- үстеме пайдаға салынатын салық — 37,56 млрд,
- бонустар — 428,58 млн,
- пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық (роялти) — 619,79 млрд,
- экспортқа рента салығы — 355,9 млрд,
- өнімді бөлу жөніндегі Қазақстан Республикасының үлесі — 882,89 млрд,
- Қызметін өнімді бөлу туралы келісімшарт бойынша жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының қосымша төлемі және мұнай секторы ұйымдарынан түсетін жер қойнауын пайдалануға салынатын баламалы салық – 179,97 млрд.
Бұдан басқа, мұнай секторы ұйымдары жүзеге асыратын операциялардан түсетін басқа да түсімдерден (жергілікті бюджеттерге есептелетін түсімдерді қоспағанда) 17,09 млрд теңге түсті:
- орталық мемлекеттік органдар, олардың аумақтық бөлімшелері мұнай секторы ұйымдарына салатын әкімшілік айыппұлдар, өсім пұлдар, санкциялар, өндіріп алулар — 14,18 млрд,
- республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер мұнай секторы ұйымдарына салатын басқа да айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар — 1,15 млрд,
- мұнай секторы ұйымдары келтірген зиянның орнын толтыру туралы талаптар бойынша табиғатты пайдаланушылардан алынған қаражат — 324,51 млн,
- мұнай секторы ұйымдарынан түсетін басқа да салықтық емес түсімдер — 1,42 млрд.
Сондай-ақ, Ұлттық қорға республикалық меншікті жекешелендіруден 1,03 млрд теңге, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді сатудан 44,88 млн теңге, квазимемлекеттік сектор активтерін бәсекелестік ортаға беруден 47,44 млн теңге және ЕДБ кредиттік портфельдерінің сапасын жақсартуға маманданған ұйымның активтерін сатудан тағы 11,22 млрд теңге түсті.
Енді 4,67 трлн теңгеге пайдалану құрылымын қарастырайық:
- кепілдік берілген трансферттер — 2 трлн теңге,
- максатты трансферттер — 2,66 трлн теңге,
- Қорды басқаруға және жыл сайынғы сыртқы аудитті жүргізуге байланысты шығыстарды жабу — 12 млрд теңге.
Осылайша, 1 қарашада Ұлттық қорда 30,98 млрд теңге қалды.
Неліктен Ұлттық қордың шығыстары түсімдерден көп. Экономист Андрей Легойда дүрбелеңге түсудің қажеті жоқ екенін айтты. ҚР Ұлттық қоры – 2000 жылы мемлекеттік қазынаның бір бөлігі ретінде құрылды. Оның ішінде болашақ ұрпақтың мүддесі үшін қаржы қаражатын жинақтау және экономиканың қолайсыз сыртқы факторлардың әсеріне тәуелділігін төмендету мақсатында.
"Ұлттық қор арқасында 25 жыл ішінде біз үлкен үш белесті еңсердік. 2015-2016 жылдары біз мұнай бағасының төмендеу кезеңін бастан өткердік (2016 жылдың шілдесінде Brent мұнайының баррелі 43 долларды құрады). 2020-2021 жылдары Үкімет халықты қолдау және экономиканы ұстап тұру үшін ақша алды, ал 2024 жылы Мемлекет бұрын-соңды болмаған су тасқынынан болған зардаптарды жоюға орасан зор қаражат бөлді, бұл ретте ҚР Министрлер Кабинеті осы уақытқа дейін келтірілген залал сомасын атай алмады". Андрей Легойда
Бұған дейін Алматы және Астана қалаларындағы айырбастау пункттеріндегі 8 қарашадағы валюта бағамдары хабарланған болатын.
