Зерттеушілер көптеген жылдар бойы найзағайды зерттеуге және оны болжау әдістерін жасауға тырысуда, бірақ бұл аса қиын жұмыс. Спутниктерден алынған мәліметтерге сәйкес, Жер атмосферасында электр разрядтарының пайда болу жиілігі шамамен секундына 50 рет. Әлемде жыл сайын қанша найзағай болатынын есептесек, бұл көрсеткіш 1,4 миллиардқа тең. Алайда, разрядтардың көп бөлігі жерге жетпей, бұлт қабатында болады. Олардың тек 25%-ы адамдарға және әлемдегі тіршілік иелеріне қауіп төндіреді.
Сонымен қатар, найзағайлар жиі болатын аймақтар бар. Мысалы, таулы жерлерде орналасқандықтан Кифука ауылында (Конго Демократиялық Республикасы) әр шаршы шақырымға жылына шамамен 158 найзағай түседі. Сондай-ақ Сингапурда, Бразилияның солтүстігінде, Венесуэлада және АҚШ-тың оңтүстігінде электр разрядтары жиі болады.
Адамдар көп шоғырланған жерлерде найзағай жиі жаппай өлімге әкеледі. Мысалы, Үндістанда 2021 жылғы жазда Амбер сарайының мұнараларының бірінде экскурсия кезінде найзағай соғып, 11 турист қаза тапты. Бір күн бұрын осы аймақта найзағайдан 68 адам қайтыс болды.
Мұндай жағдайлар тек Үндістанда ғана болмайды. 2020 жылы жазда Бангладештің 17 тұрғыны найзағайдан қаза болды. Оқиға кезінде олар жағалаудағы Шибганж қаласындағы үйлену рәсімінде болған. Куәгерлердің айтуынша, адамдар қайықтан түскенде оларға бірден бірнеше разряд тиген.
Статистикаға сәйкес, жыл сайын найзағай салдарынан әлемде 6-дан 24000 адамға дейін қайтыс болады.
Найзағай – адамдар үшін ең қауіпті табиғи құбылыстардың бірі. Ол параличке, тыныс алу мен жүректің тоқтап қалуына әкелуі мүмкін. Найзағай әсерінен зардап шеккен адамның денесінде қызғылт жолақтар мен ерекше күйіктер қалады.
Павлодар облысы ТЖ департаменті төтенше жағдайлардың алдын алу басқармасы найзағай кезінде кейбір қарапайым ережелерді білу қажеттілігін атап көрсетті.
Найзағай кезінде не істеу керек?
Жазда найзағай жиі болады, бірақ найзағай кезінде өзін қалай қорғау керектігін, найзағайдан зардап шекпеу үшін не істеу керектігін бәрі бірдей біле бермейді.
Біріншіден, найзағай кезінде ашық жерлерден аулақ болу керек. Найзағай, өздеріңіз білетіндей, ең биік нүктеге жетеді, өрістегі жалғыз адам – бұл дәл сол нүкте. Егер сіз қандай да бір себептермен далада найзағай кезінде жалғыз қалсаңыз, кез-келген ойықта жасырыңыз: ойық, қуыс немесе өрістің ең төменгі жеріне тығылыңыз және басыңызды бүгіңіз.
Екіншіден, найзағай кезінде судан аулақ болыңыз, өйткені ол токты жақсы өткізкді. Найзағай тоғанның айналасында 100 метр радиуста таралады. Көбінесе ол жағаға шығады. Сондықтан найзағай кезінде жағадан алыстау керек, шомылып, балық аулауға болмайды.
Найзағай кезінде ұялы телефонмен сөйлесу өте қауіпті. Найзағай кезінде ұялы телефонды өшірген жақсы. Кіріс қоңырау найзағайдың түсуіне себеп болған жағдайлар болған.
Найзағай кезінде металл заттардан арылғаныңыз жөн. Сағаттар, тізбектер және тіпті қолшатырдан – бұл соққының ықтималдылығы.
Ормандағы найзағай ешқашан жерге соқпайды, өйткені ағаштар табиғи найзағай түсетін нүкте болып табылады, ал найзағайдың белгілі бір ағашқа түсу ықтималдығы оның биіктігіне тікелей пропорционалды. Сондықтан биік ағаштардан аулақ болыңыз. Ең құзыретті нұсқа-тығыз тәжі бар төмен өсетін ағаштардың арасында отыру.
Автокөлік, ішіндегі адамдарды жақсы қорғайды, өйткені найзағай соғылған кезде де разряд металдың бетіне өтеді. Сондықтан, егер найзағай сізді көлікте тапса, терезелерді жауып, радиоқабылдағышты, ұялы телефонды және GPS навигаторды өшіріңіз. Есіктердің тұтқаларына және басқа металл бөлшектерге қол тигізбеу керек.
Велосипед пен мотоцикл көліктен айырмашылығы, сізді найзағайдан құтқармайды. Одан түсіп, көлікті жерге қойып, одан шамамен 30 метр қашықтыққа алшақтау керек.
Осы ережелерді сақтай отырып, өзіңіз бен жақындарыңызды жазатайым оқиғалардан сақтай аласыз.
