2022 жылғы 11 маусымда сағат 20:00 – де Тараз қаласында орналасқан «Қазфосфат» ЖШС-нің «Минералды тыңайтқыштар» Тараз филиалы зауытында абсорбердің моногидратты сорғысының істен шығуы салдарынан қаланың ауа бассейніне газ (күкірт триоксиді) тарады.Жамбыл облысының өңірлік коммуникациялар қызметі
Болған апат туралы жедел ақпарат алған Жамбыл облысы бойынша экология департаментінің мамандары Тараз қаласының прокуратурасымен бірлесіп атмосфералық ауаның сынамасын алу және не жағдай болғанын анықтау мақсатында жолға шықты.
Сағат 21: 20-да Сүлейманов көшесі бойындағы зауыттың санитарлық-қорғау аймағына алғашқы өлшеу жүргізілді, онда фторлы сутегінің 7,5 есе артқаны анықталды (хаттамалардың нәтижесі қоса беріледі). Аммиак, күкіртсутек және көміртегі оксиді мөлшерінің артуы анықталған жоқ.
Сондай-ақ сағат 22:05-те Шайқорық кентінің маңындағы зауыттың санитарлық-қорғау аймағына да ұқсас ластаушы заттар мөлшері өлшенді, ластаушы заттардың артқаны анықталған жоқ.
Зертханалық аспаптармен қайта жарақтандырылып, сағат 23:00-де polar газ анализаторын тексеруден алып, Департамент қызметкерлері ҚР Кәсіпкерлік кодексінің негізінде жоспардан тыс тексеруге барып, кейіннен прокуратура органдарында «Қазфосфат» ЖШС «Минералды тыңайтқыштар» ТФ тексеруді кейін тіркеуден өткізіп, онда 12 шілде сағат 00: 05-те күкірт қышқылы цехының ластаушы заттар шығарындыларының көзінде өлшеулер жүргізді, алайда өлшеу кезінде цех жұмыс істемеді, онда тазарту жүргізілді, ластаушы заттардың шамадан асып кетуі анықталған жоқ.
Казгидромет РМК Жамбыл филиалының ақпараты бойынша, 11 шілдеде постылардан ластаушы заттардың шекті рұқсат етілген концентрация артуы байқалмайды, бұл AirKZ мобильдік қосымшасында және ұйымның сайтында расталады.
Осы апатты жағдай бойынша облыс әкімінің тапсырмасы бойынша жұмыс тобы құрылды.
Экологиялық заңнаманы бұзудың осы фактісі бойынша Тараз қаласы прокуратурасының ұсынысы негізінде департамент жоспардан тыс тексеру ашып, жүргізді.
Тексерушілердің құрамына орталық аппарат – Экологиялық реттеу және бақылау комитетінің, Қарағанды, Жамбыл облыстарының және Шымкент қаласының экология департаменттерінің мамандары кірді.
Жобалық шешімге сәйкес, күкірт қышқылын өндіру қуаттылығы жылына 600,0 мың тонна болады.
Күкірт қышқылын алу (өндіру) үшін күкірт қышқылы цехында күкірт балқытылады, ал алынған сұйық күкірт сүзіледі және кәдеге жарату қазандығының үш циклондық оттығында жағылады. Оттықтарда күкіртті жағу кезінде температурасы 900-12000 градус С (Цельсий бойынша) және құрамында 11,0-12,0% күкірт диоксиді бар технологиялық газ түзіледі. Технологиялық газ бес қабатты байланыс аппаратында 2 кезеңде конверсиядан өтеді: бірінші кезеңде газ 3 жанасу қабатынан өтеді және үш күкірт оксиді 1-моногидратты абсорберге абсорбцияға түседі; екінші кезеңде технологиялық газ 4 және 5 қабаттарынан өтеді және үш күкірт оксиді 2-моногидратты абсорберге соңғы абсорбцияға түседі.
Технологиялық регламентке сәйкес, үш күкірт оксидінің абсорбция пайызы 1-моногидратты абсорберде кемінде 99,95%, 2-моногидратты абсорберде 99,72% болады.
Барлық сіңіргіш күкірт қышқылымен (сорғымен) H2SO4 - 98,5÷98,8% массалық үлесімен суарылады.
Күкірт қышқылы цехының өндірісі бойынша тексеру барысында экологиялық заңнаманың 5 бұзылуы анықталды, әрбір бұзушылық бойынша Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылықтарды жою туралы нұсқама берілді, ол орындау үшін міндетті:
1. 11.07.2022 жылы сағат 20.00-де моногидратты абсорберде технологиялық газды суаруды жүзеге асыратын сорғы істен шықты, бұл ластаушы заттың – үш күкірт оксидінің таралуына әкеледі. Кәсіпорынның мәліметінше, сол күні сағат 20.15-те цех жұмысы тоқтатылды.
Кәсіпорынның рұқсат беру құжаттарында күкірт триоксиді шығарындыларының нормативтері белгіленбеген. Осылайша, экологиялық рұқсатта көрсетілмеген, қоршаған ортаға теріс әсер ететін үш күкірт оксиді 0,9106 тонна көлемінде өз бетінше эмиссиялар жүзеге асырылды, бұл ҚР Экологиялық кодексінің 106-бабының талаптарын бұзу болып саналады.Жамбыл облысының өңірлік коммуникациялар қызметі
Аталған бұзушылық үшін ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодексінің 328-бабының 1-бөлігі бойынша әкімшілік жауапкершілік қарастырылған.
Департамент анықталған бұзушылықтарды жою туралы ұйғарым берді: кәсіпорын қызметінде атмосфераға авариялық, дүркін шығарындыларды болдырмау жөніндегі іс-қимыл жоспарын, авариялық ластану салдарларының мониторингін кідіріссіз ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу, бекіту және экология Департаментімен келісу. Орындау мерзімі: 26.08.2022 жылға дейін.
сұйық күкіртке арналған бак 311 Күкірт қышқыл цехында ақаулы күйде (жөндеуде);
корпуста және газ құбырларында жылу оқшаулағыштың (қаптамасыз) герметикалығы және тұтастығы сақталмайды:
КА-501 (байланыс аппараты), жылу алмастырғыш Т-504, - экономайзер-508, банктерде 301, 304, 307, бактардың герметикалығының болмауына байланысты күкіртті сыртқы бетке ағызуға жол беріледі;
газ өткізгіштің герметикалығына байланысты қышқылдың болмашы кемуі, сондай-ақ 1-ші моно гидратты абсорберге дейін газдың кемуі бар;
компенсатордың кірісінде және 508-экономайзер позициясының газ кірісінде, сондай-ақ жылу алмастырғыштың газ жүрісінің жоғарғы бөлігінің фланецті қосылуында -504 газдың шығуы.
Күкірт қышқылы резервуарының Н-611 сорғысы қақпағының герметикасыздығы анықталды, соның салдарынан кәсіпорын қызметкерлерінің денсаулығына және қоршаған ортаға қауіп төндіретін күкірт қышқылы буларының шығарындылары жүзеге асырылады.
Барлық көрсетілген фактілер бойынша растайтын материалдар (фото және бейне түсірілімдер) бар.
Кәсіпорында бекітілген технологиялық регламент бар, онда Қүкірт қышқыл цехының газдарын тазалау және олардан күкірт қышқылын алу процесін жүргізу режимі мен тәртібі көзделген. Регламентте көзделген өндірістің технологиялық регламентін және оның жекелеген бақылау параметрлерін сақтау қатаң міндетті, өйткені күкірттің тотығу дәрежесі ПИК (КСК) цехындағы газдарды өңдеу кезіндегі температураға байланысты болады.
Алайда тексеру барысында Қүкірт қышқыл цехы өндірісінің технологиялық регламентіне сәйкес агрегаттардан бөлінетін газдардың температурасы мен цехтағы газдарды өңдеудің температуралық режимінің технологиялық регламенттерінің тұрақсыз сақталуы анықталды:
1. 22.07.2022 ж., оттықтарда күкіртті жағудың температуралық режимі кезінде температурасы 900-12000С (регламент бойынша), нақты – 396-3240с; КҚ шығу нормасы кезінде технологиялық газ түзіледі-404 – 391-4200с, іс жүзінде – 2960с.
2. 25.07.2022.
1-саты, КУ шығу нормасы кезінде-404 – 440-4600с, нақты-484,50 С,
2-саты, ку-404-4450с шығу нормасы кезінде, нақты – 4160с,
3-саты, ку-404-4800с шығу нормасы кезінде, нақты – 4220с,
4-саты, ку-404-4030с шығу нормасы кезінде, нақты – 3540с,
1-ші моно гидратты абсорбер, норма 1900с кезінде, нақты-159,60 С,
2-ші моно гидратты абсорбер, нормада 1450с, іс жүзінде – 135,50 С, негізінен СКЦ газдарды өңдеудің барлық температуралық режимдері сақталмайды.
Осылайша, ҚР Экологиялық Кодексінің 186-бабы 3-тармағының, 202-бабы 8-тармағының талаптары бұзылған.
Осы бұзушылық үшін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР Кодексінің 331-бабының 1-бөлігі (Атмосфералық ауаға ластағыш заттардың шығарындыларын тазалау және (немесе) бақылау үшін құрылысжайларды немесе жабдықты пайдалану қағидаларын бұзу немесе ақаулы құрылысжайларды немесе жабдықты пайдалану) үшін әкімшілік жауаптылық көзделеді.
Департамент анықтаған заң бұзушылықтарды жою туралы нұсқама берілді: ластаушы заттардың шығарындыларын тазалауға және бақылауға арналған технологиялық жабдықтарға, құрылыстарға, жабдықтарға толық тексеру жүргізу, Жабдықтардың бүтіндігі мен герметикалығын қамтамасыз ету, барлық параметрлер бойынша технологиялық регламентті сақтау. Орындау мерзімі: 26.08.2022 жылға дейін.
3. Кәсіпорын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға орын алған авариялар, экологиялық залал келтірудің ықтимал фактісі, оның сипатын алдын ала бағалау және оның ауқымы туралы олар анықталған кезден бастап екі сағат ішінде хабарламаған. Кәсіпорындағы апатты жағдай туралы факт мемлекеттік органдардың өтініштерімен расталады (Тараз қаласы ТЖ Басқармасы РММ 12.07.2022 ж. №21-14-19-15-473, факт 11.07.2022 ж. №223110090000977 КУИ тіркелген, уақыты 23:10; Жамбыл облысы ТЖ департаменті ММ 13.07.2022 ж. №1217), сондай-ақ кәсіпорынның өзімен. Осылайша, ҚР Экологиялық Кодексінің 211-бабы 2-тармағының талаптары бұзылған.
Аталған бұзушылық үшін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР Кодексінің 327-1-бабының 1-бөлігі бойынша (Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында көзделген міндетті мәліметтерді ұсыну жөніндегі талаптарды бұзу) әкімшілік жауаптылық көзделеді.
Департаментпен бұзушылықтарды жою туралы нұсқама берілді: ластаушы заттардың шығарындыларын тазалауға және бақылауға арналған технологиялық жабдықтарға, құрылыстарға, жабдықтарға толық тексеру жүргізу, Жабдықтардың бүтіндігі мен герметикалығын қамтамасыз ету, барлық параметрлер бойынша технологиялық регламентті сақтау. Орындау мерзімі: 26.08.2022 жылға дейін.
4. Қүкірт қышқыл цехын күкірт қышқылын өндіру кезіндегі технологиялық процесте тексеру нәтижелері бойынша кәсіпорын күкірт триоксидінің авариялық, дүркін шығарылуын жүзеге асырды. Осылайша, экологиялық рұқсат беру рәсімі шеңберінде мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізілген кәсіпорынның шекті жол берілетін шығарындылары нормативтерінің жобалық құжаттамасындағы талаптар орындалмайды. Өндіріс технологиясы бойынша кәсіпорын объектісіндегі ШРШ нормативтері жобасының 7.6-тармағына сәйкес Кәсіпорында авариялық және дүркін шығарындылар көзделмеген.
Сонымен қатар, авариялық жағдайларды болдырмау бойынша профилактикалық жұмыстар жүргізілмейді. Осылайша, ҚР Экологиялық Кодексінің 85-баптың, 87-бабы 9-тармағының талаптары бұзылды.
Аталған бұзушылық үшін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР кодексінің 332-бабының 2-бөлігімен (мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысында қамтылған талаптарды орындамау) әкімшілік жауаптылық көзделеді.
Департамент бұзушылықтарды жою туралы нұсқама берді: дүркін және авариялық шығарындыларды Автоматты бұғаттау және болдырмау жөніндегі жүйелерді енгізе отырып, ықтимал авариялық және дүркін шығарындылар бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу бөлігінде рұқсат етілген шекті шығарындылар жобасына (экологиялық рұқсат беру рәсімі шеңберінде) түзету енгізу. Орындау мерзімі: 01.12.2022 жылға дейін.
5. Өндірістік экологиялық бақылауды жүргізуге жауапты тұлға объектіде немесе жеке учаскеде Өндірістік экологиялық бақылау журналдарының жұмысын жүргізуді қамтамасыз етуге міндетті, онда қызметкерлер экологиялық заңнама талаптарын бұзудың анықталған фактілерін оларды жою мерзімдерін көрсете отырып жазып алуға тиіс. Алайда, кәсіпорынның жауапты тұлғасы тексеру барысында осы журналда 11.07.2022 жылы Қүкірт қышқыл цехында болған авариялық шығарындылар туралы жазба тіркелмеген, бұл ҚР Экологиялық кодексінің 188-бабының 1-тармағын бұзу болып табылады.
Аталған бұзушылық үшін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» ҚР кодексінің 324-бабының 1-бөлігімен (қоршаған ортаны қорғау бойынша экологиялық талаптарды бұзу) әкімшілік жауапкершілік қарастырылған.
Департаментпен бұзушылықты жою туралы нұсқама берілді: Өндірістік экологиялық бақылау журналдарын жүргізуге жауапты тұлға бұйрықпен тағайындалсын. Орындау мерзімі: 26.08.2022 жыл.
Әкімшілік айыппұлдардың жалпы сомасы 5 млн теңге болды.
2022 жылдың екінші жартыжылдығында серіктестікке қатысты берілген нұсқамалардың орындалуы бойынша жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.
