ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (АРРФР) 2023 жылғы зерттеуіне сәйкес, халықтың қаржылық сауаттылығының негізгі көрсеткіштері бойынша сауаттылық индексі 40,5% -. құрады. Бұл ретте ең осал буын "меншікті қаржы қаражатын басқару" – 38,6% көрсеткішін көрсетті.
Респонденттердің үштен бірі – 30,2%-ы қаржы қаражатын бөлу туралы шешімді дербес қабылдайды және ол 50-63 жас санатындағыларға тән. 30 – 49 жас аралығындағы респонденттердің 35,6%-ы өз ақшасын ата-аналарына сеніп тапсырады. Әрбір бесінші респондент жұбайына/зайыбына береді, 18,2%-ы ғана ортақ бюджет жүргізеді.
Қаржылық сауаттылық
Жалпы алғанда, қаржылық сауаттылық-бұл сіздің ақшаңызды қалай дұрыс басқару керектігін түсіну, ақша табу, жұмсау, сақтау, жинақтау, инвестициялау, көбейту және т.б., дейді қаржы сарапшысы Валентина Дрофа.
Оның айтуынша, қаржылық сауаттылық кез-келген мемлекеттік экономикалық саясаттың маңызды элементі болып табылады және оны арттыру халықтың әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын жақсартуға әкеледі.
"Қазақстанда бұл тақырып ерекше маңызға ие, өйткені халықтың қаржылық сауаттылық деңгейін жоғарлату керек, бұл елдің экономикалық әл-ауқатына айтарлықтай әсер етеді".Валентин Дрофа
Сарапшы Қазақстандағы қаржылық сауаттылық индексі ТМД елдері бойынша орташа көрсеткіштен төмен екенін, ол 55% - ға бағаланатынын түсіндірді. Қазақстандықтардың міндетті емес қажеттіліктерге несие алуға бейімділігі жағдайға біршама теріс әсер етеді.
"Белсенді несиелеудің өзі экономика үшін оң және теріс салдарға әкелуі мүмкін. Адамдар үй сатып алу немесе бизнес бастау үшін несие алған кезде, бұл елдің экономикалық өсуіне ықпал етуі мүмкін. Алайда, егер адамдар тұтыну тауарларына негізсіз несие алса, оларды қайтару мүмкіндіктерін мұқият бағалауы керек. Қаржы саласындағы сауатсыздық жеке адамдар үшін де, жалпы экономика үшін де күрделі мәселелерге әкелуі мүмкін", – деп түсіндіреді Валентина Дрофа.
Несиелеу шарттарын түсінбеушілік қарыз қаражатын дұрыс пайдаланбауға және қарыз алушыларды қаржылық қиындықтарға әкеледі, дейді сарапшы.
"Банктер проблемалық қарыздың жоғары деңгейіне тап болған кезде, олар тәуекелдерді өтеу үшін пайыздық мөлшерлемелерді көтере бастайды. Бұл несиелерді барлығына қымбаттатады, бұл қаржыландыруға қол жеткізуді қиындатады және экономикалық өсуді тежейді".Валентин Дрофа
Сарапшы жалпы алғанда, несиелерді олардың шарттарын нақты түсіну, олардың нақты қажеттілігін бағалау және, әрине, егер бұл несиелерді қайтару мүмкіндігі болса ғана алу керек деп қорытындылады.
