Қазбек Өмірзақұлы, Украинадағы оқиғалар Қазақстанның саяси және экономикалық жүйелеріне қалай әсер етуі мүмкін?
Ресей мен Украина арасындағы қазіргі қақтығыс күн сайын артып келеді және елдердің өздері үшін де, олармен сауда-экономикалық қарым-қатынаста болған елдер үшін де өте үлкен тәуекелдер бар.
Менің ойымша, Қазақстан үшін қандай да бір саяси тәуекелдер туралы айтудың қажеті жоқ, өйткені әрбір егемен ел өзінің саяси бағытын ұстанады. Бірақ жанама түрде Ресей-Украина оқиғалары Қазақстанға әсер етуі мүмкін, өйткені біздің еліміз Ресеймен стратегиялық серіктес, ЕАЭО аясында да экономикалық ынтымақтастықпен тығыз байланысты.
Өздеріңіз білесіздер, кеше ғана, 1 наурызда өткен Nur Otan партиясының кезектен тыс съезінде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның аумақтық тұтастығын берік ұстанатындығы туралы ұстанымын нақты атап көрсетті. БҰҰ Жарғысы мен Қауіпсіздік Кеңесі. Бұл ретте ол әр елдің егемендігі мен аумақтық тұтастығын сақтауға құқығы бар екенін атап өтті.
Қазақстан кез келген жанжалды диалог арқылы шешу керек деген тұжырымды берік ұстанады және тараптарды бейбіт келіссөздерге шақырады. Ал қажет болса, Қазақстан медиатор болуға дайын, бізде мұндай бітімгершілік тәжірибе жинақталған.
Мысалы, біз Сириядағы жағдайды шешу үшін платформа ұсындық, Алматыда сириялық келіссөздердің бірнеше раунды өтті. Иракқа қатысты да Қазақстан келіссөздер алаңына айналды. Сондықтан бұл тұрғыда Қазақстан бейбіт диалогқа шақырады және осы бағытта ресей-украин жанжалын шешуге үлес қоса алады.
Ресей-Украина қақтығысының экономикалық салдары бізге әсер етуі мүмкін бе?
Украинадағы оқиғалардың экономикалық зардаптарына келсек, иә, олар шынымен де Қазақстанға әсер етуі мүмкін. Қазір қақтығыстың шиеленісуі фактісімен қатар, мұның бәрі Ресей мен Батыс арасындағы текетірес жағдайында болып жатқанын түсіну керек. Бірнеше жылдан бері Батыстың Ресейге қарсы санкциялары экономикалық блокқа арнайы бағытталған.
Ал енді мәселе бейбіт жолмен шешілмей, шиеленісу ұзаққа созылатын болса, Батыс Ресейге қарсы санкцияларды күшейте бастауы мүмкін. Мысалы, кейбір сарапшылардың болжауынша, бұл ресейлік банктердің SWIFT жүйесінен ажыратылуы болуы мүмкін. Егер бұл орын алса, оның салдары халықаралық саудаға тарай бастайды, өйткені импорт пен экспорт негізінен доллармен және еуромен жүзеге асырылады. Тиісінше, мұнда рубльдің мүмкіндіктері қазірдің өзінде шектеулі болады.
Санкцияларды күшейту инфляцияның өсуіне де үлкен әсер ететіні анық, қазір біз мұны көріп отырмыз. Сондықтан, Ресей мен Украина басшылығы қақтығыстың бейбіт келіссөздермен аяқталуы керектігін анық түсініп, бұған мүдделі болуы және уақытты босқа өткізбеу керек. Әйтпесе, бұл шынымен де үлкен экономикалық дағдарысқа әкелуі мүмкін.
Бірақ пандемиядан кейінгі кезеңде бізде мұндай дағдарыс болды.
Иә, бірақ жағдайдың шиеленісуіне байланысты қазір экономикалық дағдарыс тереңірек болуы мүмкін және бұл жерде басты соққыны Ресей ғана емес, сол Қазақстанның алдында оның сауда-экономикалық әріптестері де алады. Сондықтан Қазақстан үкіметі бағаның өсуіне жол бермеу үшін Ұлттық банк пен Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі арқылы қысқа мерзімде барлық қажетті шараларды қабылдап, барлық тәуекелдерді есептеп, жоспарлар мен бюджеттерді реттегені абзал.
