Мұнай бағасы күрт өсті – бұл Қазақстан бюджетіне қанша пайда әкелмек

Әлемдік нарықта мұнай бағасы күрт өсуде. Бұл АҚШ пен Қытай арасындағы келіссөздердің оң нәтижелерімен, Иранның ядролық бағдарламасына қатысты шиеленіспен және АҚШ-тағы мұнай қорының азаюымен байланысты. Мұндай өзгерістер Қазақстан үшін бюджетке қосымша кіріс түсіру мүмкіндігін береді.

Brent маркалы мұнайдың бағасы Лондондағы ICE биржасында 4 сәуірден бері алғаш рет бір баррель үшін 70 доллардан асты. Астана уақытымен сағат 11:00-де баға сәл төмендеп, 69,5 доллар болды, бірақ өсу үрдісі әлі де сақталуда. Бұл жағдайға АҚШ пен Қытайдан келген оң сигналдар негізгі себеп болды.

11 маусымда АҚШ президенті Дональд Трамп Қытаймен сауда келісімі бойынша негізгі шарттарда келісімге қол жеткізілгенін мәлімдеді. Келісім өзара тарифтерді айтарлықтай төмендетуді көздейді: АҚШ Қытай тауарларына салынатын баж салығын 55%-ға дейін, ал Қытай АҚШ тауарларына – 10%-ға дейін төмендетеді. Сонымен қатар, АҚШ қытайлық студенттерге өз университеттерінде оқуға қайтадан рұқсат бермек.

Маңызды факторлардың бірі – Иран мәселесі. Pod Force One подкастында Трамп былай деді:

"Қазір келісімнің жүзеге асатынына бірнеше ай бұрынғыдай сенімді емеспін." — Дональд Трамп

Бұл Тегеранға қатысты санкциялардың алыну ықтималдығы төмендегенін білдіреді. Егер келісім жасалмаса, иран мұнайы нарыққа толық көлемде шықпайды, бұл өз кезегінде әлемдік бағаларға қолдау болады.

Айта кетейік, дереккөздердің мәліметінше, Иран ядролық қару жасауға жететіндей уран жинаған – шамамен 10 ядролық заряд жасауға болады. АҚШ пен Израиль бұл жағдайға алаңдаушылық білдіріп, алдын ала шаралар қолдану туралы мәлімдеуде. Егер жағдай ушығып кетсе, Brent мұнайы бір баррель үшін 80 доллардан асуы мүмкін.

Қосымша фактор ретінде АҚШ-тағы инфляциялық көрсеткіштер де әсер етті. Мамыр айында тұтыну бағаларының индексі жылдық есеппен 2,4%-ға өсті (аналитиктердің болжағаны – 2,5%). Бұл АҚШ-тың Федералды резервтік жүйесі (ФРЖ) негізгі мөлшерлемені төмендетуі мүмкін деген үмітті арттырды – бұл жанармайға деген сұранысқа оң әсер етеді. Сонымен қатар, АҚШ Энергетика министрлігі 11 маусымда коммерциялық мұнай қорының бір апта ішінде 3,64 миллион баррельге азайғанын хабарлады. Кушингтегі негізгі хабтағы қорлар да 403 мың баррельге төмендеген.

Тағы бір маңызды жайт – АҚШ Энергетика министрлігі Brent маркалы мұнайдың 2025 жылға арналған орташа бағасы жөніндегі болжамын 65,85 доллардан 65,97 долларға көтерді. Ал 2026 жылға болжам керісінше – 59,24 долларға дейін төмендетілді. Мамыр айында Brent орташа бағасы 64 доллар болды, бұл сәуірмен салыстырғанда 4 долларға төмен.

Қазақстан үшін, мұнай экспорттаушы ел ретінде, мұнай бағасының өсуі – жай ғана жақсы жаңалық емес, стратегиялық артықшылық. Қара алтын бағасының өсуі мемлекеттік бюджетке тікелей табыс әкеледі, теңгені нығайтады және сауда балансының жақсаруына әсер етеді. Сонымен қатар, бұл инфрақұрылымға инвестицияны арттыруға және Ұлттық қорды толықтыруға мүмкіндік береді.

2025 жылға арналған бюджетте мұнайдың есептік бағасы бір баррель үшін 75 доллар деңгейінде белгіленген. Демек, қазіргі бағаның өсуі ел бюджетінің орындалуына қолайлы жағдай жасап отыр – мұнай бағасының әрбір 1 долларға өзгерісі бюджетке шамамен 150 миллион доллар қосымша табыс әкеледі.