Заңды бұзбай өзіңді қалай қорғауға болады
Сурет: pixabay
— Қазақстанда қай қарулар азаматтық қару болып есептеледі?
— Қолданыстағы заңнамаға сай, азаматтық қарудың барлығы үш санатқа бөлінеді: өзін-өзі қорғау қаруы, спорттық қару, аңшылық және сигналдық қару.
Өзін-өзі қорғау құралына мыналар жатады:
ұзын әрі тегіс ұңғылы атыс қаруы;
газ қарулары – газ тапаншалары, револьверлер және оларға арналған патрондар;
денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган пайдалануға рұқсат берген механикалық бүріккіштер, аэрозоль және жыртқыш немесе тітіркендіргіш заттармен жабдықталған басқа да құрылғылар;
электр қаруы – денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган пайдалануға рұқсат берген, зақымдаушы әсері электр энергиясын пайдалануға негізделген қару және басқа да заттар.
Спорттық қаруға мыналар жатады:
ойық ұңғысы бар атыс қаруы;
тегіс ұңғылы атыс қаруы;
суық пышақ, лақтыратын қару;
пневматикалық қару, (ұңғы жылдамдығы 3 Дж-дан жоғары).
Аңшылық қаруға мыналар жатады:
ойық ұңғысы бар атыс қаруы;
тегіс ұңғылы атыс қаруы (оның ішінде винтовка бөлігі 140 мм-ден аспайтын);
аралас атыс қаруы (мылтық және тегіс ұңғылы);
пневматикалық қару (ұңғы жылдамдығы 25 Дж-дан кем емес);
суық қару.
– Азаматтық қарудың кез келген түрін алып жүргенде оның рұқсат қағазы болуы керек пе?
– Жоқ, тек газ тапаншалары, ток соғу құрылғылары және атыс қаруына рұқсат қағаз қажет.
«Жекелеген қару түрлерінің айналымын мемлекеттік бақылау туралы» ҚР заңының 15-бабына сай, 18 жасқа толған азаматтар азаматтық қаруды рұқсат қағазымен сатып алуға құқылы. Рұқсатты тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарынан алады.
Қазақстанның 16 жасқа толған азаматтары лақтыратын қаруды (садақ пен арбалет) спорттық мақсатта сатып алуға, сақтауға, алып жүруге және пайдалануға құқылы.
Дабылдық қарулар, механикалық бүріккіштер, аэрозоль және жыртқыш немесе тітіркендіргіш заттармен толтырылған басқа да құралдар, энергиясы 7,5 Дж-дан аспайтын және калибрі 4,5 мм пневматикалық қаруларды тіркеу міндетті емес. Сонда Қазақстан азаматтары бұл қару түрлерін заңды тұлғалардан – жеткізушілерден рұқсатсыз сатып алуға құқылы.
Атыс қаруы сияқты спорттық немесе аңшылық қаруды өзімен алып жүруге тыйым салынады. Тек электрошок құрылғылары, газ патрондары және газ тапаншаларын өзіңізбен алып жүре аласыз.
– Азамат қандай жағдайда өзін-өзі қорғау үшін рұқсаты бар қаруды пайдалана алады?
– Азаматтың қолындағы рұқсат етілген қаруды қорғаныс мақсатында пайдалануға тыйым салатын нормалар заңнамада жоқ. Тек қорғану қажеттілігі көшеде де, үйде де туындауы мүмкін екенін түсіну керек.
Кейінгі кезде болған жаппай тонау, соның ішінде тұрғын үйлерге шабуыл жасау фактілерін ескере отырып, бірінші кезекте тұрғын үйді қорғау туралы айтқым келеді. Қылмыстық кодексте тұрғын үйге күштеп кіргізу жағдайында қажет қорғаныс шегі белгіленбейтіні көрсетілген. Қарапайым тілмен айтқанда, қылмыскер еркіңізден тыс үйіңізге кірсе, сіздің оған қарсы дереу күш қолдануға толық құқығыңыз бар. Ондайда аяққа оқ ату, ескерту үшін оқ ату және тағы басқа тәсілдер жасау міндетті емес. Тіпті қажет емес дер едім.
Шабуыл жасаушыға күш қолдану туралы шешім қабылдаған кезде ескеретін негізгі критерийлер – заңсыз қол сұғушылық фактiсiнiң болуы және келтiрiлген зиянның қол сұғушылықтың сипаты мен мөлшерiне сәйкестiгi. Қарапайым сөзбен айтқанда көлігіңіздің айнасын ұрламақ болған баланы атып тастасаңыз, сізді түсінбейді. Ал егер есігіңізді үш (тіпті қарусыз) бұзақы бұзса, онда атуыңызға болады.
Қалай болғанда да, әрбір факті бойынша сотқа дейінгі тергеу амалы басталып, оны құқық қорғау органдары мен қадағалаушы прокурор жан-жақты зерттейді. Өкінішке қарай, еліміздегі өзін-өзі қорғау істері бойынша құқықтық статистикаға әлі де көңіл бөлінуі керек.
Айтпақшы, азаматтар өмірін ғана емес, үйін, үй-жайын, жерін, мүлкін, сонымен қатар басқа адамдарды қорғау үшін қажетті қорғанысқа жүгіне аласыз. Бірақ келтірілген зиян қауіпке сәйкес келуі керек екенін ескеріңіз.
– Өзімізді қорғау үшін қандай қару қолдануға кеңес берер едіңіз?
– Үйді қорғау үшін мен бытыра немесе артиллерия оғы бар 12 калибрлі шолақ мылтықты ұсынар едім. Біріншіден, стресс жағдайында тәжірибесіз атқыштың шолақ мылтықпен нысанаға дәл тигізу ықтималдығы әлдеқайда жоғары. Екіншіден, оқпен салыстырғанда бытыраның қабілеті әлдеқайда төмен. Бұл жабық кеңістікте жұмыс істегенде маңызды.
Ал өзіңізбен алып жүруге болатын нәрселерден мен тек газ патрондарын ұсынар едім. Тек қорғаушы газ шектеулі уақытқа ғана әсер ететінін түсінуі керек. Сондықтан газ баллонын қолданғаннан кейін дереу шабуылдаушыдан алшақ кетіп, полицияға хабарласу керек. Өкінішке қарай, елімізде ең тиімді жеке қорғаныс қаруы болатын қысқа ұңғылы винтовкалы қаруды (пистолеттерге) қолдануға тыйым салынған.
