Қарақұрт шапқыншылығы: жәндіктердің санының көбеюі немен байланысты және қалай құтылуға болады
Сурет: pixabay, pexels
Қарақұрттар бүгінде Қазақстанды толығымен жайлаған. Дегенмен, зардап шеккендердің басым бөлігі батыста тіркелді.
Атырау облысында қарақұрт шағып алғаннан кейін ауруханаға бірінші рет жүгіну 29 маусымда орын алды. Бүгінгі таңда зардап шеккендердің саны 11-ге дейін өсті, оның үшеуі бала.
Сондай-ақ, облыстың үш ауданында қарақұрт 400-ге жуық түйеге шабуыл жасап, оның 63-і өлді.
- Исатай (181 түйенің 16-сы өлді)
- Құрманғазы (122 түйенің 92-сі тірі қалды)
- Индер (97 түйенің 17-сі, 16 ірі қара малдың 6-уы өлген)
"Облысқа қарасты құмды өңірлерде осы улы жәндіктердің көбеюі байқалуда. Ем-дом әлі жалғасып жатыр. Ауырған және аурудан өлген жануарлардың қанынан сынама алынып, облыстық ветеринариялық зертханаға тапсырылды. Зерттеу жүргізілуде, нәтижелері туралы қосымша хабарланатын болады. Сондай-ақ, мал иелеріне улы жәндіктер көп тараған жайылымда түйе, жылқы және сиыр малдарын жаймауды, ауру белгілері білінсе, жедел түрде хабарлауды сұраймыз", - деді ол.
Айта кету керек, мамыр айының ортасынан бастап Шымкентте 15 зардап улы жәндіктен зардап шегіп, дәрігерлерге жүгінген. Абырой болғанда, барлық адамды у ағзаға өтпей тұрып құтқарып үлгерген.
ҚР БҒМ ҒК Зоология институтының арахнология және басқа да омыртқасыздар зертханасының меңгерушісі Айдын Есжановтың айтуынша, Қазақстанда Latrodectus тектес өрмекшілер адам өмірі мен денсаулығы үшін өте қауіпті болып саналады. Атап айтқанда:
- қарақұрт (Latrodectus tredecimguttatus);
- қарақұрт Даля (Latrodectus dahli);
- ақ қарақұрт (Latrodectus pallidus).
Маманның айтуынша, қарақұрттың соңғы екі түрі сирек кездеседі. Ал, ақ қарақұрт оңтүстік өңірлерді мекендесе, қарақұрт (Latrodectus tredecimguttatus) жалпы Қазақстанды жайлаған.
Зоолог өрмекшілердің негізінен түнде белсенді екенін айтты. Шағу жағдайлары көбіне ұрғашы қарақұрттар ыстықтан пана іздеп, үйлерге енуі кезінде болады.
"Өрмекші жерде ұйықтап жатқан адамға көтеріліп, оны тістеп алады. Тістеу іс жүзінде ауыртпалықсыз, өйткені өрмекші тырнақтары (хелицер) қысқа, шамамен 0,5 мм батырады. Соған қарамастан оның уы адам өміріне айтарлықтай қауіп төндіреді. Зардап шеккен адам біраз уақыттан кейін төменгі арқа аймағында, буындарда қатты ауырсынуды сезіне бастайды, асқазаны ауырады. Қатты терлеу және тез тыныс алу байқалады. Жағдай дүрбелең мен өлімнен қорқу шабуылдарымен күшейеді. Ауыр жағдайларда анафилактикалық шок пайда болуы мүмкін", - деді зоолог.
Өрмекші шағуынан қалай қорғануға болады?
Сақтық шаралары
1) табиғатта түнеу кезінде алдымен қауіпсіздік туралы ойлау керек. Шатырда өрмекшілер мен басқа да жәндіктердің бар-жоғын тексеріңіз. Ашық жерде ұйықтау қауіпті. Демалыс орны биік жерде болуы керек.
2) таңертең сырт киім мен аяқ киімді киер алдын, мұқият тексеру керек. Егер киімдер ашық жерде тұрса, жәндіктер, өрмекшілер мен кенелер, шаяндар тіпті жыландар да кіріп кетуі мүмкін.
3) табиғатта жабық киім, ұзын қонышы бар аяқ киім (етік, берец) киіңіз. Егер жоқ болса, шалбарды шұлыққа салу керек. Сондай-ақ, міндетті түрде мойынды да жауып тұратын бас киім қажет.
4) Егер сіздің денеңізде бірдеңе қозғалып жатқанын сезсеңіз, жануарды теріңізге баспай қолыңызбен немесе шүберекпен сүртуге тырысыңыз, себебі бұл тістеуге әкелуі мүмкін.
5) өзіңізді және жақындарыңызды жәндіктерден, кенелер мен өрмекшілерден үнемі тексеріп отырыңыз.
Егер сізді шағып алса
Зоолог Айдын Есжанов қарақұрттың шағуынан құтылу мүмкін болмаған жағдайда шұғыл көмек ұсыныстарын берді.
Олар алғашқы бірнеше минутта өзекті.
"П. И. Мариковский - кеңестік және қазақстандық зоолог (энтомолог), профессор, биология ғылымдарының докторы, өз уақытында қарақұрт уымен уланудың далалық алдын алу әдісін әзірледі. Ол тістегеннен кейінгі алғашқы 2-3 минутта ыстық затпен тістеген жерді каутеризациялаудан тұрды. Оның мәні мынада: жоғары температура улануды инактивациялайды (бұзады), осылайша уланудың алдын алады. Егер уақыт өтіп кетсе, тістеген жерді каутеризациялау ешқандай нәтиже бермейді". Айдын Есжанов
Неліктен қарақұрттар Қазақстан тұрғындарына шабуыл жасай бастады?
Зоолог Айдын Есжановтың айтуынша, олардың санының өсуі 2024 жылы басталған жоқ.
"П. И. Мариковскийдің алдыңғы зерттеулерінен белгілі болғандай, қарақұрт әр 4, 8, 12 және 100 жыл сайын санның өршуін тудыруы мүмкін деп болжануда. Қазіргілері 2022 жылы басталды. Сол кезде біз осы өрмекшілердің жиналатын жерлерін таптық. Қарақұрттар Алматыда да белсенді болды",-деді маман-зоолог.
Екі жыл бұрын зоолог жазғы кезеңде "Алматы Арена" сарайының жанынан қарақұртты көрген.
Маман қарақұрттардың жайлы өмір сүруінің маңызды факторы оның қоректену объектілері: құмырсқалар, қоңыздар, шегірткелер, сондай-ақ қысқы және көктемгі кезеңдердегі жауын-шашынның сипаты екенін атап өтті. 2024 жылы жауын-шашынның көптігі өрмекшілердің азық-түлік базасының өсуіне, демек, қарақұрттың көбеюіне ықпал еткен сияқты.
"Мәселе қарақұрттың мекендейтін жерлеріндегі елді мекендердің айналасындағы стихиялық полигондармен күрделене түседі. Сонымен, Құрылыс және тұрмыстық қоқыстар, автомобиль шиналары, ыдыс – аяқтар осы өрмекшілер мен басқа да омыртқасыздар үшін баспана жасайды, осылайша олардың өмір сүруіне ықпал етеді", - деп толықтырды Айдын Есжанов.
Бұған дейін Алматыда көктемнің басынан бері кене шағып зардап шеккен 1927 адам медициналық ұйымдарға жүгінгені хабарланған болатын.
