Мәжіліс рақымшылық туралы заң қабылдады: кім бостандыққа шығады және кімнің жазасы қысқартылады

Депутат Абзал Құспан атап өткендей, заң жобасын бір топ депутаттар әзірлеген. Оның мақсаты – Қазақстан Республикасы Конституциясының отыз жылдығына байланысты қылмыстық саясатты ізгілендіру.
"Бұл мемлекетіміздің қателесіп, бірақ өкініп, түзелу жолына түскенін мінез-құлқымен дәлелдеген адамдарға жасаған адамгершілік әрекетінің тағы бір көрінісі", – деді Абзал Құспан.
Заң жобасында азаматтар мен мемлекеттің қауіпсіздігіне елеулі қатер төндірмейтін қылмыстар жасағаны үшін сотталғандарды босату ұсынылады, атап айтқанда:
- қылмыстық құқық бұзушылықтар мен ауыр емес қылмыстар жасағандар,
- зиян келтiрмеген орташа ауырлықтағы қылмыстар жасаған немесе оның орнын толық өтеген адамдар;
- залалдың немесе азаматтық талаптың болуына қарамастан ауырлығы орташа қылмыстарды жасаған әлеуметтік осал адамдар.
Сондай-ақ қылмыстық iстердi, оның iшiнде осы заң жобасы күшiне енгенге дейiн жасалған қылмыстар үшiн сотта қаралмаған, онша ауыр емес және орташа ауырлықтағы қылмыстар үшiн қылмыстық жауаптылыққа тартылған адамдардың қылмыстық iстерiн қысқарту, ауыр және аса ауыр қылмыстар үшiн өтелмеген жаза мерзiмiн қысқарту, сондай-ақ iрi мүлiктi заңсыз иемдену немесе аса iрi мүлiктi заңсыз иемдену үшiн сотталған адамдарға қатысты да ұсынылады, қылмыстық құқық бұзушылықпен келтірілген залалды және оларға қойылған талаптарды толық өтеу шартымен негізгі жазаның өтелмеген немесе орындалмаған бөлігінің мерзімдерін немесе мөлшерін 1/5-ке қысқарту көзделген.
"Заң жобасында денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа зиян келтіру, денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру және қасақана қол сұғу, мемлекеттік құпияларды заңсыз жария етумен байланысты қылмыстар сияқты қылмыстық құқық бұзушылықтардың қылмыстық деп танылған жаңа түрлеріне, сондай-ақ С78-бапқа сәйкес сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адамдарға рақымшылық жасауды шектеуді белгілеу ұсынылады. Кодекске сәйкес, заң жобасы аса қауіпті қылмыс жасаған адамдарға қолданылмайды", – деп атап өтті депутат.
Оның мәліметі бойынша, қазіргі уақытта ҚАЖ жүйесіндегі бас бостандығынан айыру түріндегі жазаларды орындау үшін 63 мекемеде және 16 тергеу изоляторында 40 мыңнан астам адам отыр, оның 33 мыңы сотталғандар және 7 мыңы тергеу изоляторында. Сондай-ақ, 27 мыңнан астам адам пробация қызметінің есебінде тұр.
"Алдын ала есептеулер бойынша, рақымшылық бас бостандығынан айыру орындарында отырған 6 мың сотталғанға және пробация қызметінің есебінде тұрған 9 мың адамға қатысты болады. Барлығы 15 мың адам қамтылады. Пробация қызметінің есебінде тұрған шамамен 632 адам және 3,5 мың сотталған, барлығы 4,1 мың адам жазадан босатылады. Жазаның өтелмеген мерзімін сараланған қысқарту бас бостандығынан айыру орындарындағы 5,4 мың сотталғанға және пробация қызметінің есебінде тұрған 5,5 мың адамға қолданылатын болады. Жалпы алғанда, мерзімдерді қысқарту 11 мың адамға әсер етеді", – деп түсіндірді мәжілісмен.
Сонымен қатар, оның айтуынша, әлеуметтік осал санаттағы 629 адам рақымшылыққа ілінсе, оның ішінде 57 адам босатылып, 572 адамның жаза мерзімі қысқартылады.
"Рақымшылық туралы заң жобасы 833 әйелге қатысты. Олардың 109-ы босатылуға, ал 724-і жазасы қысқартылуға тиіс. Мекемелерден босатылғандар санының аздығы олардың басым бөлігінің, атап айтқанда 92 пайызы ауыр және аса ауыр қылмыс жасағаны үшін қамауда болуымен байланысты, оның ішінде 16 пайызы қайталап қылмыс жасағандар", – деп қосты Абзал Құспан.
Ішкі істер министрінің орынбасары Абай Қайырбеков қазіргі уақытта кәмелетке толмағандарға арналған түзеу колонияларында жазасын өтеп жатқан 75 бала бар екенін айтты.
"Олардың 70-і Алматыдағы No11 мекемеде жазасын өтеп жатқан ұл балалар болса, бесеуі Алматы облысындағы Жауғашты ауылындағы мекемеде жазасын өтеп жатқан қыз балалар. Оның ішінде төрт жасөспірім рақымшылыққа ілініп, жазасын өтеу мерзімі қысқартылады", – деп қосты спикер.
Заң жобасы қабылданса, азаматтар мен мемлекеттің қауіпсіздігіне аса қауіп төндірмейтін қылмыстар үшін сотталғандарды босату есебінен қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде ұсталатын адамдардың саны азаяды деп күтілуде.
Қазақстанда рақымшылық қолдану ережелері өзгеруде. Дәлірек айтсақ, қылмыстық жауапкершіліктен босатылуы мүмкін адамдардың шеңбері кеңейіп келеді.