Баланы психоэмоционал тұрғыдан мектепке қалай дайындау керек – маман кеңесі
Сурет: Zakon.kz
Маманның айтуынша, баланың психоэмоционал дайындығы бар немесе жоқ екенін дәл анықтап алған жөн. Туыстары бірінші сынып оқушысы үшін өмірдің жаңа кезеңіне өту аз ауыртпалықсыз, бірақ қызық болуын қамтамасыз етуге көмектесуі керек.
Әуелі мен ата-аналарға ішкі алаңдаушылықтан, шамадан тыс салмақтылықтан арылуды ұсынар едім. Өйткені баланың өзі жаңа кезең күтіп тұрғанын және бәрі басқаша болатынын түсінеді. Ал егер ата-ана да олардың байыптылығына қысым жасаса, онда баланың бейімделуі қиынырақ болады. Сондықтан ата-аналардың ең бірінші істеуі керек нәрсе – өзінің қорқынышын бақылап, қазір ең маңыздысын анықтау. Көп ата-ана баланың бірден жетістікке жеткенін қалайды, бағаларға ерекше көңіл бөледі, тіпті бар назарды соған аударады. Әр баланың өз жылдамдығы бар екенін есте ұстаған жөн және баланың жетістігі жасына, жүйке жүйесінің және психикасының жеке ерекшеліктеріне байланысты екенін ұмытпау керек. Бала міндетті түрде өзіне берілгенді орындайды, бірақ өз қарқыны мен өз уақытында. Балаңызды басқа балалармен немесе өзіңіздің ішкі үмітіңізбен салыстырудың қажеті жоқ. Сонда ата-ана балаға тірек болып, оның осы жаста міндетті түрде болатын қиындықтарды жеңуге көмектеседі. Бұл қиын кезеңдер оның дамуы үшін қажет.Психолог Евгения Ли
Спикердің айтуынша, баланың мектепке дейінгі кезеңдегі жауапкершілік аясы біртіндеп кеңейіп келеді. Бұл оның тәуелсіз, өзімен-өзі болуына себеп болады. Ата-аналар шыдамды болуы керек және одан бірден тәуелсіз болуын күтпеу керек.
Егер балада бірдеңе болмай қалса, түсіндіру, көмектесу және айту керек. Балада дербестік дағдылары қалыптасатын бейімделу процесі жүреді. Ол үшін мектепте көмектесетін мұғалім бар, ол үнемі байланыста. Жағдайды бала «ұрыс алаңында» жалғыз қалғандай қабылдаудың қажеті жоқ. Бірлескен күш-жігер арқылы баланың оқудағы бағытын түзетуге әрқашан болады. Бірінші сынып оқушыларында болатын күйзелістен қорқудың қажеті жоқ. Ол болады, бұл жақсы. Сіз педиатрға хабарласа аласыз, ол жаңа командада бейімделу кезінде денені қолдау және иммунитетті нығайту үшін дәрумен бере алады. Бірақ мұны дұрыс күнделікті режим көмегімен алмастыруға болады. Бала үшін жұмыс жүктемесі мен тынығудың тепе-теңдігі болуы өте маңызды: мектеп жүктемесінен кейін демалу және демалу уақытын дұрыс ұйымдастыру қажет. Дене қалпына келуі керек. Бала ойнасын. Көбірек таза ауада жүру ұсынылады. Денеге релаксация қажет. Қазірдің өзінде баланы бірте-бірте ерте тұруға дағдыландыру керек. Мектепке дейінгі кезеңде оны оқуды аяқтауға немесе бір нәрсені аяқтауға мәжбүрлеудің қажеті жоқ. Бұл кезең бала үшін демалыс, достармен қарым-қатынас және ойындарға толы болуы керек.Психолог Евгения Ли
Сонымен қатар маман шектен шығушылыққа тыйым салуға назар аударды. Үзіліс кезінде балалар айғайлап, ойын-сауық құрып, жүгіріп жүрсе, кез келген мұғалім немесе тәрбиеші қуанбайды. Психолог болашақ бірінші сынып оқушысына көңіл көтерудің жаман емес екенін, бірақ оны өз уақытында жасауды түсіндіруді ұсынады.
Мұны бала бәрін өзінше түсініп алмайтындай жасау керек. Мұны бала «енді ойнауға болмайды» деп түсініп қалмауы керек. Баланы ренжітпеу үшін сабақта емес, үзілісте ойнауға және шу шығаруға болатынын айту керек. Бұл да бірден емес, уақыт өте келе қалыптасатын дағды екенін ата-аналар түсінуі керек. Мұның бәрі баланың өзінің ішкі жылдамдығына, қанша уақытта үйренетініне байланысты.Психолог Евгения Ли
Сарапшы ең бастысы бірінші сынып оқушысы «енді мен бәріне өзім жауаптымын» деп түсініп қалмау екенін айтты. Өйткені бұл баланы одан сайын күйзеліске түсіреді. Балаға барлығы өзінің жас ерекшеліктеріне сәйкес болатынын түсіндіру керек.
Баланы ойын, қызығушылық арқылы дербестікке, байыптылыққа баулу қажет. Жақында маған анасы мен қыз кеңес алуға келді. Қызы сабақты орындағысы келмейді. Ол қыркүйекте мектепке барады, ал анасы сенбіде бала сынақ үй тапсырмасын орындауы керек деп келісуге тырысады. Сенбі күні қыз есірігі ұстап, ойнағысы келеді, анасымен қарым-қатынасы нашарлайды. Анасымен сөйлесіп, анықтағанымыз: бір күн бұрын анасы қызына сабақ уақытын анықтауды ұсынғанда: «Сенбі күні үй тапсырмасын қашан орындайтыныңды шешейік» деген. Бұл жерде ересек балаға «сен шешуің керек» деген сыңайдағы тапсырма берңп тұр. Бірақ шешім қабылдау әлі 7-8 жасар баланың міндеті емес. Ол әлі уақытты қалай басқаруды білмейді және нақты жауап бере алмайды. Ата-ананың өзі бұл шекараларды нақты анықтауы керек.Евгения Ли
Баланың мектеп тапсырмасын орындағысы келмейтіні байқалған жағдайда оны ұят пен жауапкершілікке шақыру емес, ата-ананың қатысуы көмектеседі. Сіз мына позицияны алуыңыз керек: «Иә, мен түсінемін, сенің ойнағың келіп тұр Бірақ мына сабақты жасайық, сосын ойнайсың. Не ойнағың келеді?» Аздаған кідіріс жасап, баланың қайта фокусын қоюына уақыт беру керек. Нәтижесінде дәл осы тәсіл ананың баламен жылы қарым-қатынас орнатуына мүмкіндік береді, – деп қосты сарапшы.
Сонымен қатар психолог балалармен дау-дамай, кикілжің туған кезде ата-ана баласын ұрысып, ренжіткен соң өзін кінәлі сезінетінін айтты. «Бұл көптеген ата-ана бастан кешіретін тұйық шеңбер сияқты» деді Евгения. Маман бұны қалай болдырмау керек екенін айтты.
Бала психологиясында үлкендер үнемі мектеп, балабақша жағында емес, әрқашан баланың жағында болуы керек деген ереже бар. «Баламен біргемін» деген ұстанымды ұстану керек. Бұл бала өмірінің жаңа кезеңінде кездесетін қиындықтарды сәтті шешуге көмектеседі, – деп түсіндірді психолог.
Сонымен қатар маман ата-аналарға білім ошағында бірінші сынып оқушысының құрдастарымен қарым-қатынас орнатуына көмектесу туралы кеңес берді. Оның айтуынша, ересек адам балалардың бірлескен бос уақытын ұйымдастыруға бастамашы бола алады. Сондықтан сыныптастар бейресми жағдайда сөйлесе алады.
Егер сіздің балаңыз ұялшақ болса, оның танысуы, сыныптастарымен достасуы қиын болуы мүмкін. Бұл жерде оған сіздің көмегіңіз қажет. Балаға бірдеңе дұрыс емес екенін айтқанша оған сенімділік беру керек. Мысалы, «Иә, қазір саған қиын. Бірақ сен өзіңе міндетті түрде дос табасың, ақырындап үйренесің, сөйлесіп көр» деуге болады. Бұл балада менде бірдеңе дұрыс емес дегенді сезінбеуі және адамдар онымен дос болғысы келмейді деп түсініп қалмауы үшін қажет. Осы кезеңде ата-аналар балаларды мектептен кейін балалармен серуендеуге, мысалы, балмұздақ немесе пицца жеуге бару арқылы балалар кешін ұйымдастыра алады. Басқаша айтқанда, бала қарым-қатынас жасай алатындай жағдай жасаңыз. Петруновская айтпақшы, «Балаға бірдеңе бермес бұрын, оған не қажет екенін бақылаңыз». Мұнда ең әмбебап ереже – балаға қарап, оған не қажет екенін, қазіргі уақытта қандай қолдау қажет екенін түсінуге тырысу.Психолог Евгения Ли
Маман ата-аналарға алдағы шара – бірінші сыныпқа аяқ басудың маңызын мереке ұйымдастыру арқылы атап өтуге кеңес берді. Сонымен қатар балаға символдық сыйлық беруге болады. Бұл балаға дамудың келесі кезеңіне өту ауыр салмақты ауыртпалық емес екенін түсінуге мүмкіндік береді.
Психолог қарапайым, бірақ өте тиімді жаттығуды ұсынды. Ол – «өкшемен тоқылдату». Бұл балаларға ғана емес, ересектерге де пайдалы. Оның көмегімен эмоционалды күйге кедергі келтіретін шиеленісті, шаршауды жеңілдетуге болады.
Оны кішкентай балалармен орындаған кезде ойын түрінде жасаған дұрыс. Мысалы, «Бізге кедергі келтіретін кішкентай шаяндар бізге жабысып қалды деп елестетейік. Ал біз оларды сілкіп тастауымыз керек» деу арқылы. Балаңызға түсініктірек және ыңғайлы болатын өз нұсқаңызды қоса аласыз, – деп нақтылады психолог.
Бұл жаттығуды орындаудың негізгі шарты визуализация болуы керек: сіз шаршағандық немесе шиеленіс, алаңдататын барлық қажетсіз нәрсе бейнелі түрде жойылатынын немесе ескі сылақ, қабықшалар, киім қыстырғыштары түрінде сізден ұшып кететінін елестетуіңіз керек. Оны жүйелі түрде орындау керек, бірақ ұзақ емес, бірнеше минут, секунд қана. Ал нәтижесі көп күттірмей болады.
Жаттығу бір орында жасалады. Тұрыңыз да, аяғыңызды босаңсытыңыз, тізені бүгіңіз. Көзіңізді жұмып, аяқтың ұшымен көтеріліңіз де, өкшеңізге күрт түсіңіз. Сонда өкше еденге күшпен соғылады. Бірақ денені босаңсыту керек. Бұл жаттығуда көз алдыңызға заттарды өзінше елестетуді ұмытпаңыз. Ыңғайлы болатын қарқынмен, рахаттана тұрып орындау маңызды. Жаттығуды аяқтағаннан кейін не өзгергенін байқап, тоқтаңыз, денеңізді тыңдаңыз. Балалардан «Шаяндар азайды ма, кетті ме?» деп сұрауға болады.
