Бірнеше жылдан бері Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры (WWF) халықаралық қоғамдық ұйымы Қазақстан үкіметімен бірлесіп жолбарыстарды Балқаш өңіріне қайтару бағдарламасын жүзеге асырып келеді. Оның аясында, тарихи отанында 70 жылдан бері жойылып кеткен жыртқыш мысықтар қайта оралды.
Сурет: WWF
Бұл көптен күткен оқиға экожүйені қалпына келтіру жолында маңызды қадам болып табылады.
Өткен демалыс күндері, 21-22 қыркүйекте Нидерландыдан жолбарыстың екі дарасы жүк ұшағымен "Іле-Балқаш" резерватына жеткізілді.
Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің баспасөз қызметінде айтылғандай, жануарлар "Іле-Балқаш" резерватының қорық аймағының шекарасында орналасқан шағын қоршауда орналастырылып, акклиматизациядан өтеді. Бірнеше аптадан кейін олар кең аймаққа жіберіледі.
Жолбарыстардың Қазақстанға келуіне дайындық және жыртқыштарды реинтродукциялау бағдарламасы туралы Нидерланды WWF жабайы табиғат сарапшысы Герт Полет айтып берді.
Сурет: WWF
– Бұл Қазақстан үшін керемет және көптен күткен оқиға. Жолбарыстар елге әкелінгенге дейін қалай өмір сүрді?
- Жолбарыстар Нидерландыдағы Анна Пауловна қаласындағы Landgoed hoenderdaell хайуанаттар бағынан Stichting leeuw жыртқыштарын ұстауға арналған арнайы орталығында болды. Бұл аумақта жануарлар келушілермен минималды байланысы бар жеке кең қоршауларда өмір сүрді. Орталықтың кең аумағының арқасында жолбарыстар мүмкіндігінше табиғи жағдайда өмір сүруге қажетті кеңістікке ие болды.
2024 жылдың жазында Қазақстан Республикасының Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті мен Нидерланды орталығы арасында меморандумға қол қойылды. Оның негізі Қазақстанда жолбарыстардың популяциясын қалпына келтіру мақсатын көздеді. Меморандумға сәйкес, жолбарыстар өтеусіз берілді.
Сурет: WWF
- Неліктен Нидерланды хайуанаттар бағы таңдалды?
- Жолбарыстарды Қазақстанға реинтродукциялау жөніндегі бағдарламаны бірінші кезекте Нидерланды WWF және оның донорлары қаржыландырады. Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры мен Қазақстан арасындағы көпжылдық және тығыз ынтымақтастықтың арқасында Нидерландтық жолбарыстар таңдалды. Орталық екі жыртқышты Қазақстанға тегін жеткізгенін айта кеткен жөн. Бұл қадам биоәртүрлілікті сақтауға және бүкіл әлем бойынша жолбарыстар популяциясын қалпына келтіруге деген жалпы ұмтылысты көрсетеді.
- Қазақстанға әкелінген жолбарыстардың есімдері бар ма, әлде жаңа есімге ие болды ма?
– Әкелінген жолбарыстардың есімдері бар: Ұрғашысының аты — Богдана, еркегі — Кума. Жаңа есімдер олардың ұрпақтарына беріледі.
Сурет: WWF
- Жолбарыстардың Еуропадан Қазақстанға сапары туралы толығырақ айтып беріңізші.
- Бірінші қадам жабайы жануарларға карантин ұйымдастыру болды. Жолбарыстар бұл режимде 21 күн өткізді. Оларға арнайы қызметкерден басқа біреуді көру мүмкіндігі толығымен тоқтатылды. Яғни, осы кезеңде жолбарыстар басқа жануарлармен де, келушілермен де байланыса алмады. Карантин аяқталғаннан кейін жабайы мысықтар мамандандырылған жәшіктерге салынып, Франкфуртқа жеткізілді. Сол жерден олар Алматыға қонған ұшақпен жөнелтілді.
Алматыда жолбарыстар тікұшаққа ауыстырылып, "Іле-Балқаш" мемлекеттік табиғи резерватының аумағында алдын ала дайындалған қоршауларға жеткізілді. Нәтижесінде бүкіл Трансфер процесі шамамен бір күнді алды.
Сурет: WWF
– Мұндай "саяхатты" ірі жыртқыш аңдар қаншалықты ауыр көтерді? Жолбарыстарды тасымалдау кезінде стрессті азайту үшін не істелді?
- Тасымалдау сәтті өтті деп айта аламын. Негізгі аспект оларды жылжыту уақытын барынша қысқарту болды. Бұл ретте жануарларға арналған жәшіктер халықаралық стандарттарға және жануарларды тасымалдаудың барлық кезеңдерін қамтитын әзірленген хаттамаға сәйкес арнайы жабдықталған. Тасымалдау кезінде жануарлар үнемі тамақтандырылып отырды, бұл олардың жайлы жағдайына ықпал етті.
Нидерланды хайуанаттар бағының Оңтүстік Африка Республикасы мен Вьетнам сияқты елдерді қоса алғанда, жануарларды айтарлықтай қашықтыққа тасымалдауда мол тәжірибесі бар екенін атап өтуге болады. Бұл тәжірибе жануарларға бүкіл сапар барысында ерекше күтім жағдайларын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.
Сурет: WWF
Жыртқыштарды көшіру оларды отанына қайтару үшін ғана емес, сонымен қатар тұрақты экожүйені қалпына келтіру үшін маңызды қадам болып табылады. Бұл жоба биоәртүрлілікті сақтау және экологиялық тепе-теңдікті тұрақтандыру бойынша жаһандық күш-жігерді білдіреді.
