Жоба мыналарды қамтиды:
- Алматы қаласының аумағында атмосфералық ауаны қорғау қағидалары;
- Алматы қаласының аумағында атмосфералық ауаны қорғау саласындағы өзге де арнайы экологиялық талаптар.
Қағидалар Алматы қаласының тау бөктеріндегі ойпатта орналасуының географиялық ерекшеліктерін, атмосфералық ауаның беткі қабатында ластаушы заттардың жиналуына ықпал ететін, ластаушы, заттардың табиғи таралуына кедергі келтіретін, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін концентрацияларда климаттық және өзге де табиғи жағдайларды ескере отырып әзірленді.
Құжат Алматы қаласында атмосфералық ауаны қорғаудың құқықтық негіздерін айқындайтын арнайы экологиялық талаптар мен нормаларды қамтиды және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге және азаматтардың адам өмірі мен денсаулығы үшін қолайлы қоршаған ортаға және оның жай-күйі туралы шынайы ақпаратқа құқықтарын іске асыруға бағытталған.
Қағидалар Алматы қаласының аумағында тұратын, тұратын, қызметін жүзеге асыратын барлық жеке тұлғалардың, мемлекеттік органдардың, лауазымды адамдардың, заңды тұлғалардың қолдануы мен орындауы үшін міндетті болып табылады.
Атап айтқанда, "Таза қала" мемлекеттік коммуналдық ақпараттық жүйесін ("Таза қала" АЖ) құру жоспарлануда.
"Таза қала" АЖ келесі негізгі функционалдылыққа ие:
- экологиялық мониторингті жүзеге асыруға арналған электрондық платформа болып табылады;
- арнайы экологиялық талаптардың сақталуына тиімді бақылауды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді;
- қызметтерді алуға және мемлекетпен электрондық түрде өзге де өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік береді;
- аймақты онлайн-әкімшілендіруді жүзеге асырады;
- қолайсыз метеорологиялық жағдайларға байланысты алгоритмдерді автоматтандыру (НМУ);
- халықты және бизнесті ақпараттандыру және оқыту.
Уәкілетті ұйым Алматы қаласында ластаушы заттың орташа тәуліктік нақты шоғырлануының мәнін қадағалайтын болады.
Атмосфералық ауаның ластануының жоғары деңгейін белгілеу, сондай-ақ метеорологиялық жағдайлар Алматы қаласының атмосферасында ластаушы заттардың жиналуына ықпал етеді деген болжамды белгілеу кезінде Уәкілетті ұйым "Таза қала" АЖ-да тиісті дәрежедегі ҰМУ басталуы туралы ақпаратты орналастырады.
ҰМУ туындаған атмосфералық ауаның қысқа мерзімді ластануы кезеңінде Алматы қаласының аумағында шығарындылардың стационарлық көздері бар заңды тұлғалар, дара кәсіпкерлер қаланың жергілікті атқарушы органы уақытша енгізген стационарлық көздер шығарындыларын азайту жөніндегі талаптарды сақтауға міндеттенеді.
Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, қосымша білім беру ұйымдары:
- ауа тазартқыштарды сатып алуды ұйымдастыруды және орнатуды қамтамасыз ету;
- жылжымалы датчиктерді пайдалана отырып, Үй-жайлар ішіндегі ауа сапасына мониторинг жүргізу;
- желдету жүйелерін тексеру кестесін бекітіңіз және сүзгілерді үнемі тазалап ауыстырыңыз;
- ғимараттарда НМУ жағдайына арналған ұсыныстары бар жадынамалар орналастырылады;
- ҰМУ кезінде іс-әрекеттерді түсіндіру үшін ата-аналармен және оқушылармен үнемі кездесулер өткізеді;
- НМУ салдарынан денсаулық жағдайы нашарлаған жағдайда медициналық персоналды көмек көрсетуге даярлауды қамтамасыз етеді;
- ластанған ауамен улану кезінде алғашқы көмек көрсету бойынша дәрістер өткізуді қамтамасыз етеді;
- мекемелердің медицина қызметкерлері балаларды үнемі тексеріп отырады.
Сондай-ақ, жобада ҰМУ кезеңінде мектептер мен колледждер қарастырылған:
- ашық ауада сабақтар, сабақтар, жаттығулар, спорттық іс-шаралар өткізбейді, Оқушылардың көшеде болу уақытын барынша қысқартады;
- балалар мен оқушыларға бір реттік немесе қайта пайдалануға болатын маскалар таратуды қамтамасыз етіңіз;
- үшінші дәрежелі ҰМУ кезеңінде уәкілетті ұйымнан тиісті хабарлама алғаннан кейін барлық қолжетімді байланыс арналары арқылы хабарландырумен онлайн-оқытуға көшеді.
Алматы қаласының әкімдігі электр көлігін дамытуға бағытталған шараларды іске асыратын болады.
Төмен экологиялық сыныпты автокөлік құралдарын кейіннен кәдеге жарату үшін оларды сатып алу бағдарламалары көзделеді.
Алматы қаласының аумағында автопарктер үшін (жеңіл автокөлік құралдарын қоспағанда) ауа температурасы 0 градус цельсийден 5 минуттан аспайтын, ал ауа температурасы 0 градус цельсийден 15 минуттан аспайтын ішкі жану қозғалтқышын жылытуға рұқсат етіледі
Сондай-ақ, от жағуға және кез-келген өртеуге тыйым салу жоспарлануда (жалпы пайдалану орындарында, кәсіпорындар мен жеке тұрғын үйлердің аумақтарында, тұрғын үй секторының аула және аулаішілік аумақтарында, мектеп және мектепке дейінгі мекемелерде, барлық көшелерде және басқа жерлерде), кез-келген өртеу қондырғыларында, контейнерлерде, урналарда ашық немесе жабық тәсілмен шөптер, жапырақтар, қатты тұрмыстық қалдықтар, өндірістік қалдықтар, автошиналар, пластик және полиэтилен қалдықтары, оның ішінде қауіпті қалдықтар.
Алайда, тыйым салу карантиндік зиянкестер мен аурулармен зақымдалған өсімдіктердің бөліктерін кесу және ұйымдасқан түрде өртеу жағдайларына қолданылмайды.
Құжатта Алматыда Азаматтық пиротехникалық заттар мен оларды қолданатын бұйымдарды іске қосуға тыйым салынатыны көрсетілген.
Алматы қаласындағы жеке және заңды тұлғаларға тыйым салынады:
- төтенше жағдайларда жылу және энергиямен қамтамасыз етудің резервтік көздерін пайдалану жағдайларын қоспағанда, Алматы қаласының газдандырылған аудандарында шаруашылық жүргізуші субъектілердің өндірістік қажеттіліктері үшін қатты және сұйық отынды, жеке тұрғын үйлердің жылыту қазандықтарын, көппәтерлі тұрғын үйлерді жылытатын жекелеген қазандықтарды пайдалану;
- газдарды тазарту қондырғылары болмаған, ажыратылған немесе жобалық тазалауды және (немесе) залалсыздандыруды қамтамасыз етпеген жағдайда ластаушы заттардың шығарылу көзін пайдалану;
- пайдаланылған газдарды тазарту жүйесінсіз қуаты 10 киловаттан асатын бензин және дизель генераторларын қолдану;
- пайдаланылған газдарды тазарту жүйесінсіз арнайы техниканы (экскаваторлар, трамбовщиктер, бульдозерлер, Тракторлар және басқалар) пайдалану;
- Алматы қаласы әкімдігінің қаулысында көзделмеген тәсілдермен және құралдармен қала аумағын жинау және қыста көктайғаққа қарсы күрес.
Бұдан басқа, Алматыда шығарындылар деңгейі төмен аймақ белгіленеді, оған кіру ақылы болады.
Автокөлік құралының аулада немесе тұрақта болу уақыты аймаққа кіру ақысын есептеу кезінде ескерілмейді. Әр күнтізбелік күн үшін фото және бейнетіркеу камераларының деректері бойынша аймақта автокөлік құралын пайдаланғаны үшін ақы алынатын болады.
Аймаққа кіру ақысын жұмсау жергілікті бюджетке келесі бағыттарға түсетін қаражат көлемінде жүзеге асырылады:
- экологиялық бағдарламалар;
- Алматы қаласының автомобиль паркін жаңартуды экономикалық ынталандыру шараларының бағдарламасы;
- қоғамдық көлікті дамыту;
- аймақты басқару.
Аймаққа кіру ақысынан босатылады:
- қызметтік міндеттерін орындау кезінде арнайы автокөлік құралдары:
- жедел медициналық жәрдем ұйымдары;
- авариялық-құтқару қызметтері;
- құқық қорғау органдарының;
- көліктік бақылау органдарының;
- арнаулы мемлекеттік органдардың;
- Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың;
- автомобиль жолдарын күтіп ұстауды және оларға техникалық қызмет көрсетуді тікелей жүзеге асыратын қызметтер;
- зертханалық-Талдамалық бақылауды ұйымдастыру.
- жеке және заңды тұлғалардың аймаққа тегін кіру деңгейіндегі автокөлік құралдары.
Сондай-ақ атмосфералық ауаның ластануына мониторинг жүргізілетін болады, ол атмосфералық ауаның ластануы туралы толық және дұрыс ақпарат алу, ластану деңгейі мен НМУ-дан асып кеткен жағдайларда уақтылы анықтау және ден қою, сондай-ақ бақылаулар деректерін ақпарат жинау орталықтарына беру мақсатында жүзеге асырылатын атмосфералық ауаның жай-күйін жүйелі бақылау жүйесі болып табылады.
Ауа сапасын бақылау келесі параметрлер бойынша жүргізілуі керек:
- PM 2.5 ұсақ бөлшектері;
- ұсақ бөлшектер PM 10;
- озон (O3);
- азот диоксиді (NO2);
- күкірт диоксиді (SO2);
- көміртегі тотығы (CO);
- формальдегид;
- фенол.
Алматы қаласы әкімдігінің шешімімен келесі объектілерге арнайы экологиялық талаптар белгіленеді:
- автожанармай құю станциялары-сатылатын автомобиль отынының сапасына сәйкестігі тұрғысынан;
- техникалық байқау желілері-верификацияның болуы және автокөлік құралына техникалық тексеру жүргізу регламентіне сәйкестігі тұрғысынан;
- коммуналдық және жеке жолаушылар және жүк автопарктері – ІЖҚ-дағы автобустардың ішкі тоқсандық экологиялық бақылауының есептерінің болуы тұрғысынан;
- қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары-осы арнайы экологиялық талаптарға сәйкес келетін тазарту жабдықтарының болуы тұрғысынан;
- жеке тұрғын үй құрылыстары-нормативтік емес сападағы отынды пайдалану тұрғысынан;
- басқа объектілер-осы арнайы экологиялық талаптарды сақтау тұрғысынан.
Жоба 2025 жылғы 20 тамызға дейін жария талқылау үшін "Ашық НҚА" порталында орналастырылған.