Zakon.kz 2026 жылғы 18 қаңтардан бастап күшіне енетін заңдар бойынша Қазақстан тұрғындарын қандай өзгерістер күтіп тұрғанын баяндайды.
Заңдар пакетіне не кіреді? ҚР "Жасанды интеллект туралы" Заңынан басқа, жасанды интеллект пен цифрландыру мәселелерін реттейтін басқа заңнамаларға енгізілген түзетулер мен толықтырулар, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық кодексіне (ҚоАП) енгізілген өзгерістер кіреді. Үш заң да 2025 жылғы 17 қарашада қол қойылды, ал 2026 жылғы 18 қаңтардан бастап күшіне енеді.
Енді мән-жайына келейік. ҚоАП-қа енгізілген түзетулермен жаңа 641-1-бап "Қазақстан Республикасының жасанды интеллект саласындағы заңнамасын бұзу" пайда болады. Ол келесі әрекеттер түрінде болуы мүмкін:
- Жасанды интеллект жүйесінің иелері немесе пайдаланушылары жасанды интеллект жүйесінің синтетикалық нәтижелері туралы пайдаланушыларды хабардар етпеуі, бұл оларды адастыруы мүмкін;
- Жоғары тәуекелді жасанды интеллект жүйелерінің иелері немесе пайдаланушылары жүйелердің тәуекелдерін басқармауы, бұл адамдардың денсаулығы мен әл-ауқатына кері әсерін тигізуі, тыйым салынған немесе жалған ақпарат тарату, дискриминация жасау немесе адам құқықтарын бұзу сияқты зиян келтіруімен аяқталуы.
Бұл әрекет (немесе әрекет етпеу) қылмыстық жауапкершілікке жатпайтын болса да, әкімшілік жауапкершілікке тартылады.
Басқаша айтқанда, жасанды интеллект қатысымен жасалған кез келген контентті маркілеу қажет болады. Мұндай талап ҚР "Жасанды интеллект туралы" Заңында 21-бапта қарастырылған:
"Пайдаланушылар тауарлар, жұмыстар мен қызметтердің жасанды интеллект жүйелерін қолдана отырып өндірілгені немесе ұсынылатыны туралы хабардар болуы тиіс. Жасанды интеллект жүйелерінің синтетикалық нәтижелерін тарату тек оларды машиналық оқуға жарамды түрде маркілеу және визуалды немесе басқа ескерту формасымен сүйемелдеу жағдайында ғана рұқсат етіледі".
Егер бұл талап бұзылса – айыппұл қарастырылған:
- Жеке тұлғалар үшін – 15 АЕК;
- Шағын кәсіпкерлік субъектілері немесе коммерциялық емес ұйымдар үшін – 20 АЕК;
- Орта кәсіпкерлік субъектілері үшін – 30 АЕК;
- Үлкен кәсіпкерлік субъектілері үшін – 100 АЕК.
Осылайша, дипфейктер үшін жауапкершілік енгізілетін болды. Ақпараттық кеңістікті жалған контент толтырды: бұл ойын-сауық үшін жасалған жасанды интеллект көмегімен музыкалық каверлер, бейне және фотосуреттер, ойдан шығарылған мақалалар, сондай-ақ алдау мақсатындағы жалған материалдар болуы мүмкін.
Бірақ бір "бірақ" бар.
Жауапкершілік тек жасанды интеллект жүйелерінің иелеріне (субъектілеріне) ғана қойылады. Ал егер фейктерді желіге пайдаланушы жүктесе ше? Бұл әзірге толық айқын емес. Мәселе – әрбір пайдаланушыны табу оңай емес. Сондықтан мемлекет басқа жолды таңдады: жүйе иелерін өз пайдаланушыларының әрекеттеріне жауапты ету. Ал компаниялар өз клиенттерімен өздері айналыссын. Клиентті тауып, қандай да бір чаттан ажырату қиын емес.
Дегенмен юрисдикцияаралық шекаралардың болуы (пайдаланушы – Қазақстанда, ал жүйе иесі – АҚШ-та) осы схеманы біршама қиындатады.