Қазақстанның жанармай нарығында не болып жатыр және жақын арада не күтуге болады
Сурет: pixabay
Ол 2022 жылдың 5 сәуірінен бастап Қазақстанда бензин мен дизель отынына акциз мөлшерлемесі өзгергенін атап өтті:
бензин – 24 535 теңге/тоннадан 38 134 теңге/тоннаға дейін (18 теңге/литрден 28 теңге/литрге дейін);
дизельдік отын – 540 теңге/тоннадан 35 726 теңге/тоннаға дейін (0,5 теңге/литрден 30 теңге/литрге дейін).
Оның айтуынша, бұл шара елімізде біршама тыныш өтті.
«Тыныштық» деп аталуының себебі – акциздердің көтерілуі елдегі бөлшек сауда бағасына әсер етпеген. Акциздерді өсіруге кеткен шығынды түгелдей дерлік мұнайшылар мен зауыттардағы толлингтік құрылымдар көтерді. Қаңтар айынан бастап елімізде жанар-жағармайдың бөлшек сауда бағасын көтеруге 180 күндік мораторий енгізіліп, Үкімет жанар-жағармайдың бөлшек саудадағы шекті бағасын белгіледі. Ерлан Жаукин
Бірқатар БАҚ-та бөлшек сауда нарығындағы дизель отынының көтерме бағасының қысымы және бөлшек сауда бизнесінің теріс маргиналдылығы туралы жекелеген «жанашырлардың» немесе «әділдік іздеушілердің» мәлімдемелері орын алғанын айта кеткен жөн.
Неліктен жанармайға акциз өсті?
Шенеуніктердің айтуынша, өндіріс орындарындағы жанар-жағармайдың сатылу бағасы мен жанар-жағармай құю бекеттеріндегі бөлшек сауда бағасы арасындағы айырмашылықты көбінесе көтерме және бөлшек сауда бағасының айырмашылығынан пайда тауып отырған «өнімсіз делдалдар» пайдаланады. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің пікірінше, акциздердің өсуі бағалардағы дәл осы айырмашылықты жоюға – делдалдардың бизнесін тиімділігін төмендетуге, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық жағдайды қамтамасыз ету үшін қосымша қаражат тартуға тиіс еді. мемлекеттің міндеттері, деп жазады Жаукин.
Сарапшы өндірушінің акциздік салығын өндіруші тікелей төлейтіндіктен, акциздердің көтерілуі Қазақстан Республикасының мұнай өңдеу зауыттарында көтерме бағаның өсуіне әкеліп соқтыруы керек еді – осылайша мемлекет арзандатуды (алып қоюды) жоспарлағанын алға тартады. «өнімсіз делдалдардың» кірісі.
Сарапшының айтуынша, қаңтар-маусым айларында үкімет белгілеген дизельдік отынның бөлшек саудадағы бағасы өңірге байланысты 230-260 теңге/литр.
Жалпы ресурстық базасы Қазақстан Республикасында өндірілетін дизельдік отын көлемінің шамамен 80%-ын құрайтын дизельдік отынның көтерме сауда нарығының ірі қатысушылары қаңтар-наурызда АИ-92 бензинін 186 000 - 200 000 теңге/тонна бағамен сатты ( өндірушіге байланысты ), ал дизельдік отын – 212 000 теңге/т. Ірі «берушілердің» бағасы бензин мен дизельдік отынға салынатын акциздердің айырмашылығына байланысты көтерілуі керек еді. Бірақ олай болмады. Ерлан Жаукин
Бензиннің көтерме бағасы, сарапшының айтуынша, сәуірге дейінгі деңгейде қалды.
Бұл бензиннің көтерме және бөлшек сауда бағасы арасындағы айырмашылықтың төмендігімен де, еліміздің ішкі нарығында бензиннің жеткілікті жоғары жеткізілуімен де байланысты. Яғни, мұнайға салынатын акцизді өсіруді мұнай өңдеу нарығы өз мойнына алды.
Бірақ дизельдік отынның көтерме бағасы акциз өсіміндегі айырмашылыққа байланысты емес (35 000 теңге/тоннадан сәл астам), тек 10 000 теңгеге көтерілді.
Бүгінгі күні бөлшек сауда желілерінің маржалары:
АИ-92 бензині үшін – шамамен 4 теңге/литр;
дизельдік отынға – 7 теңге/литрге дейін.
Неліктен бөлшек сауда бағасының белгіленген деңгейін ұстап тұру үшін мұнай компаниялары «акциздік соққыны» өздеріне алды?
Мұнай және мұнай өнімдерінің экспортқа бағытталған түрлеріне баға белгілеу салыстырмалы түрде жоғары деңгейде. Мұның негізінде, әрине, геосаяси факторлар жатыр. Сыртқы нарықта бір тонна мазуттың наурыз және сәуір айларындағы баға белгілеулері Қазақстандағы АИ-92 маркалы бензин немесе дизель отынының қазіргі құнынан айтарлықтай жоғары. Бос сөз, бірақ бұл факт. Бүгінгі таңда Қазақстанда бензин немесе дизельдік отын өндіруден гөрі мазут өндіру экономикалық тұрғыдан тиімді. Бірақ мұның бәрі поэзия. Ерлан Жаукин
Мұнай өнеркәсібінің жанар-жағармайға акциздерді көтеруді қабылдауының тағы бір маңызды жағы бөлшек сауда бағасын көтеруге қолданыстағы мораторий жағдайында жанар-жағармайдың көтерме және бөлшек саудадағы бағасы арасындағы айырмашылықтың төмендігі болды.
Мемлекеттің жанар-жағармай нарығына басты жолдауына қол жеткізілді – акциздердің өсуі түпкілікті тұтынушылар үшін бағаны көтермей делдал құрылымдардың экономикасына әсер етті, деп қорытындылады Жаукин.
