Қазақстандағы делдалдар көмірді сатып алу бағасынан екі есе қымбат сатады
Сурет: gov.kz
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мәліметінше, көмір өндіруші компаниялар биржалық сауда-саттықты пайдаланады. Онда ірі көлемде (3 млн тоннаға дейін немесе жылдық жөнелтілім көлемінің 71% дейін) бірнеше жыл ішінде өзгермейтін, шектеулі жеткізушілерге (2-ден 17-ге дейін) бірнеше минут ішінде сатылып кетеді.
Аталмыш мәмілелер, жұмыс төлеммен де, тиісті жөнелту жолымен де қамтылмайды, сондай-ақ мұндай делдалдарда арнайы инфрақұрылым (қоймалар, тиеу-түсіру техникасы және т.б.) болмайды. Делдалдар көмірді сауда кезінде 100% - ға дейін жететін ақы қосып сатады.
"Мысалы, 2022 жылғы желтоқсанда "Халық Көмір" ЖШС "Қаражыра" АҚ-ның "Каспий "ТБ" АҚ тауар биржасы арқылы 120 мың тонна көлемінде көмірді орташа өлшенген бағасы - 6500 тг/тн бойынша сатып алып, 12 595 тг/тн үшін қайта сатуды жүзеге асырған." Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі
Осыған байланысты, ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі (БҚДА) көмір нарығындағы бәсекелестікті дамыту жөніндегі Жол картасын қабылдады. Онда биржалық сауда-саттық үлесін 50% - ға дейін ұлғайту көзделген. Мұндай мөлшердегі тауар делдалдарға емес, тікелей тиісті инфрақұрылымы бар көмір өндірушілеріне сатылады делінген.
Сондай-ақ, ірі бизнеске бағдарланған және делдалдарға көмір өткізуді қамтамасыз ететін "ыңғайлы" биржаларын жою мақсатында БҚДА биржалық саудамен айналысуға арналған лицензиядан айыру бойынша жұмыс жүргізуде.
Осылайша, тауар биржалары туралы заңнаманың бұзылуына байланысты БҚДА әкімшілік құқық бұзушылық туралы 19 іс қозғалды, 6 тауар биржасы өз қызметін тоқтатты, оның 4-і тексеру алдында ерікті негізде және 2-і сот шешімі бойынша жұмысын тоқтатты.
