Кірістердің төмендеуі және теңге бағамының әлсіреуі: АҚШ-тың жаңа баждары Қазақстанға қандай қауіп төндіреді

АҚШ-тың жаңа сауда шектеулері тек Қазақстанға ғана емес, бүкіл әлемдік экономикаға әсер етуі мүмкін. Келешекте олардың Қазақстан экономикасына қалай әсер етуі мүмкін екендігі жайлы экономист пікір білдірді, деп хабарлайды Zakon.kz

АҚШ президенті Дональд Трамп 2 сәуірде өз сауда серіктестеріне қатысты баж салығын енгізетінін мәлімдеді, осылайша жаһандық сауда соғысын бастамақ.

The Guardian басылымының мәліметінше, Трамп АҚШ-тағы барлық импорттық тауарларға 10 пайыздық жалпы тариф және бірқатар елге "өзара баж салығын" енгізетінін айтты.

Қазақстан өзара сауда баждары енгізілген елдердің қатарына кірді. Бұған дейін, еліміз үшін баж салығы 27 пайыз екені жайлы жазған болатынбыз.

Ең жоғары тарифтер Сент-Пьер Мен Микелон (50%), Камбоджа (49%), Вьетнам (46%), Таиланд (36%), Қытай (34%), Тайвань (32%) және Оңтүстік Африкаға (30%) енгізілген. Ал, Қырғызстан, Өзбекстан, Әзербайжан, Тәжікстан, Түрікменстан, Бразилия, Колумбия, Түркия, Ұлыбритания, Сингапур, Украина сияқты елдерге төменгі тариф – 10% көрсетілген.

Жалпы тариф 5 сәуірде, ал өзара баждар 9 сәуірде күшіне енеді.

Экономист Арман Байғановтың бағалауы бойынша, жалпы алғанда, қалыптасқан жағдай белгілі бір жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін.

"АҚШ – Қазақстанның ірі сауда серіктестерінің бірі. 2024 жылы елдер арасындағы жалпы тауар айналымы 3,3 млрд долларды құрады". Арман Байғанов

АҚШ-қа қазақстандық экспорттың негізін мұнай, ферроқорытпалар және басқа металдар, яғни негізінен шикізат ресурстары құрайды. Тиісінше, сауда кедергілерін қатаңдату қазақстандық экспорттың бәсекеге қабілеттілігін төмендетуі мүмкін.

"Егер баждар өссе, біздің өндірушілер аз кіріс табады, сәйкесінше бюджеттегі салық түсімдері азаяды. Алайда мәселе бір Қазақстанмен шектелмейді - сауда соғыстары жаһандық нарыққа әсер етіп үлгерді. Мысалы, мұнай құны күрт төмендеді. Егер жағдай нашарласа, бұл әлемдік экономиканың баяулауына әкеледі". Арман Байғанов

Сауда және интеграция министрлігінің деректері бойынша, АҚШ-қа қазақстандық экспорттың негізін шикі мұнай, уран, күміс, ферроқорытпалар және басқалар құрайды.

"Бұл санаттағы өнімдер АҚШ Президентінің "Тауарлар саудасындағы маңызды және тұрақты тапшылықты жою мақсатында өзара тарифтер арқылы импортты реттеу туралы" Жарлығы бойынша ерекшеліктер тізіміне енгізілген тауарлардың 92% құрайды",- делінген министрлік ақпаратында.

Яғни, аталған тауарлар қосымша тарифтерге жатпайды. Бұл ретте баж салығы кейбір тауар топтарына қолданылады, олардың экспорты 2024 жылы 95,2 миллион долларды құраған.

Ұзақ мерзімді перспективадағы сауда соғыстары бүкіл әлем экономикасына әсер етуі мүмкін. Мысалы, Қытай мен Еуропа жауапты шаралар енгізсе, мұнай мен басқа да шикізат ресурстарының бағасы одан әрі төмендейді. Дегенмен, бағалардың күрт құлдырауын күтпеген жөн, себебі шығындарды өндіру де маңызды фактор болып табылады, деп есептейді экономист.

Айта кету керек, Қазақстан АҚШ-қа тек мұнай мен металдарды ғана емес, уран да экспорттайды. Экономистің айтуынша, елімізде американдық инвестициялары бар көптеген кәсіпорындар жұмыс істейді, оның ішінде 20-дан астамы ірі компаниялар.

"Шикізат бағасының төмендеуі теңге курсына әсер етуі мүмкін, себебі бюджеттің кірістері көбінесе табиғи ресурстарды экспорттауға байланысты. Егер түсімдер азайса, инфляцияның өсуі және ұлттық валютаның әлсіреуі мүмкін", – деп атап өтті Арман Байганов.

Ол Ресейге қарсы санкциялар енгізілгенде ұқсас жағдай болғанын еске салды. Сол кезде теңге сыртқы факторлар әсерінен күрт құнсызданған еді.