"Инфляциядан тазартылған өсім" деген не?
6,3% көрсеткішінің мәнін түсіну үшін номиналды және нақты өсімнің айырмашылығын білу қажет. Нақты өсім – инфляция әсері алынып тасталған өндіріс көлемінің артуы.
Экономистер мұны анықтау үшін ЖІӨ дефляторын қолданады. Бұл көрсеткіш елде өндірілген барлық тауар мен қызметтің орташа бағасының қаншаға өскенін көрсетеді. Есепті кезеңде Қазақстанда жалпы дефлятор 110,3% болды, яғни бағалар 10,3%-ға өскен.
Сондықтан ЖІӨ-нің нақты 6,3%-ға өсуі – ел экономикасы шынында да 6,3%-ға көп өнім мен қызмет өндіргенін, бұл өсім тек баға қымбаттауының нәтижесі еместігін білдіреді.
Логистика, құрылыс және сауда – өсімнің драйверлері
Қазақстанның ЖІӨ құрылымы бойынша тауар өндіру 35,9%, қызмет көрсету 57,1% құрайды. Есепті кезеңде тауар өндірісі – 8,1%-ға, ал қызмет көрсету саласы – 5,2%-ға өсті.
Сыртқы шикізатқа қатысы жоқ негізгі үш сала анық көш бастап тұр:
- Көлік және қойма қызметі – өсім 21,2%. Бұл Қазақстанның Азия мен Еуропа арасындағы транзиттік рөлінің күшейгенін көрсетеді.
- Құрылыс – өсім 14,9%. Тұрғын үй және инфрақұрылым құрылысының белсенділігі көптеген салаларға серпін берді.
- Көтерме және бөлшек сауда – өсім 8,8%. Бұл көрсеткіш ішкі тұтыну сұранысының тұрақты екенін аңғартады.
Өңдеу өнеркәсібі күшейіп келеді
Экономиканы әртараптандырудың негізгі белгісі – өңдеу өнеркәсібінің дамуы. Бұл сектор (машина жасау, азық-түлік өндірісі және т.б.) 6,2% өсім көрсетті, осылайша ЖІӨ-нің 12,4%-ын құрады. Бұл – экономиканың жай ғана шикізат экспортынан жоғары қосылған құны бар тауар өндіруге қарай бет бұрып жатқанын білдіреді. Салыстырып қарасақ, тау-кен өндірісі небәрі 3,5%-ға өскен.
Қаржы және қызмет көрсету салалары: өсімнің құны
Кей салаларда бір-біріне қарама-қайшы нәтижелер байқалды.
- Қаржы және сақтандыру қызметтері нақты мәнде небәрі 2,0% өсті. Бірақ бұл салада бағаның ең жоғары өсуі тіркелді – дефлятор 125,5% (25,5%-ға қымбаттау). Бұл қаржы қызметтерінің тарифтер мен комиссиялар есебінен айтарлықтай қымбаттап, бірақ нақты көлемнің аса өспегенін көрсетеді.
- Профессионалдық, ғылыми және техникалық қызметтер – 5,2%-ға төмендеген, Әкімшілік және көмекші қызметтер – 3,7%-ға төмендеген, Бұл бизнеске арналған қызметтерге (консалтинг, инжиниринг және т.б.) сұраныс азайғанын көрсетеді.
Қазақстанның 2025 жылғы ЖІӨ өсімінің 6,3%-ы – негізінен көлік-логистика мен құрылыс салаларының жоғары қарқынының нәтижесі.
Алдағы міндет – бағасы қатты өсіп кеткен салаларда (жоғары дефлятор) бағаны тұрақтандыру және көрсеткіштері төмендеген қызмет салаларын қолдау.