Қазақстандықтар Наурыз мерекесін тойлап жатыр

Наурыз – ең алдымен көктемнің, бірліктің, татулық пен жақсылықтың мерекесі. Дегенмен, бабалар оған ерекше, киелі мағына берген. Жылдар бойы көктемнің басты мерекесі қалай өзгергенін Zakon.kz айтып береді.

Тарихшы, жазушы, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры Ләйлә Ахметованың айтуынша, Наурыз мейрамы зороастризм дінінен бастау алады, оған 3 мыңнан астам жыл болды. Бұл дінді ұстанушылар "тірі" отпен атап өтілетін күн культі болған.

Дегенмен, оның шығу тегі туралы тағы бір нұсқасы бар. Сонымен, көктемгі күн мен түннің теңелетін күні ата-бабаларымыз ерте заманда қолданып келген циклдік Тәңірлік күнтізбенің құрамдас бөлігі болып табылады. Көшпелі халық табиғи жағдайларға өте тәуелді болды, сондықтан қыс мезгілі адам малынан, тіпті өмірінен айырылуы мүмкін қауіпті, "қараңғы" уақыт ретінде қабылданды. Суықтан аман өту және жердің оянғанын өз көзімен көру үлкен бақыт деп саналды.

Кеңес өкіметінің алғашқы кезеңдерінде шығыс халықтары бұл мерекені атап өткенімен, 1926 жылы ол "діни мейрам", "ескілік сарқыншағы" деп танылып тоқтатылды, бірақ Қазақстанның бар аумақтарында жасырын түрде сақталып қалды. 1988 жылдан Алматы қаласында, республиканың көптеген аудандарында Наурыз жалпыхалықтық мейрам ретінде қайта тойлана бастады.

1988 жылы тыйым салу туралы шешім жойылды, 1991 жылы ол қайтадан шынайы танымал болды, ал 2001 жылы оған мемлекеттік мәртебе берілді. Мереке халықаралық болып табылады. 2009 жылы Наурыз мейрамы ЮНЕСКО-ның Адамзаттың материалдық емес мәдени мұрасының репрезентативті тізіміне енгізілді", – дейді Ләйлә Ахметова.

Спикердің айтуынша, уақыт өткен сайын мерекелік шаралардың ауқымы кеңейіп, салт-дәстүрлері нығая түседі, мерекенің өзі ұлты мен дініне қарамастан адамдарды біріктіреді.

Дәстүрлі қазақ қоғамында Ұлыс күні жыл басы саналған. Халықтың мифологиялық түсінігі бойынша 21 наурыз түні даланы Қыдыр аралайды. Ұлыс күні қазақ елі үшін әрқашан қасиетті, киелі саналған. Халық таза, жаңа киімдерін киген. Ауылдың ер адамдары бір-бірімен қос қолдасып, төс қағыстырады; әйелдер құшақтасып, бір-біріне игі тілектер айтады. Бірін-бірі мерекеге арнап дайындалған наурыз көже ішуге шақырады.

Біреуді мерекемен құттықтағанда міндетті түрде молшылық, құнарлылық, бақыт тілеп: "Ас мол болсын!", "Наурыз мейрамы құтты болсын!" деп құттықтаса, "бірге болсын" деп жауап беріңіз", – деп кеңес береді тарихшы.

Әрине, тәттілерден бас тартпаңыз. Әсіресе, Наурыз көжені тойып ішіңіз. Оның жеті ингредиентінде қуаныш, сәттілік, даналық, денсаулық, өркендеу, өсу және қорған туралы жақсы сенім "кодталған".

Қорытындылай келе, 2024 жылы Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Наурыз мейрамын тойлаудың жаңа форматын ұсынғанын қосқымыз келеді. Енді басты мерекенің алдында Наурызнам онкүндігі – 10 күн, әрқайсысы жеке тақырыпқа арналады.